Yakutça
| Yakutça | |
|---|---|
| Саха тыла Saha tıla | |
| Ana dili olanlar | Rusya, Yakutistan Özerk Cumhuriyeti |
| Konuşan sayısı | 456,288 kişi (tarih gerekli) |
| Dil aileleri |
Varsayılan
|
| Dil kodları | |
| ISO 639-1 | yt |
| ISO 639-2 | sh |
| ISO 639-3 | – |
Yakutça, Yakut Türkçesi ya da Saha Türkçesi, Yakutların (Saha Türklerinin) konuştuğu lehçedir. Türk lehçelerinin Sibirya grubuna bağlıdır. 456.288 kişi tarafından konuşulur. Ayrıca Taymir Yarımadası'nın doğusunda yaşayan halkların ticaret dilidir (Ruslar hariç). Yakutçaya Sahaca da denir. Bu lehçeyi konuşanların çoğunluğu Rusya Federasyonu'na bağlı Saha Cumhuriyeti'nde yaşar.
Yakutça bazı tümceler
- Olorbuttâğar ülelêbit orduk = Çalışmak oturmaktan daha iyi(dir).
- Min ubayım saha oskuolatıgar bâr = Benim abim Yakut okulundadır.
- Bihigi at mïnen barıahpıt = Biz at(a) binip gideceğiz.
- Haydah oloroğut? = Nasılsınız? ("Nasıl yaşıyorsunuz?")
- En olus türgennik sanarağın = Sen çok hızlı konuşuyorsun.
- Min sahalıı kıratık öydüübün = Ben Yakutça biraz anlarım.
- Bihigi sarsıarda erde turabıt = Biz sabahleyin erken kalkarız.
- Ol oğo tüün ıtıır = O çocuk gece(leri) ağlar.
- Miehe sıttık hâta uonna holuoha nâda = Bana yastık kılıfı ile galoş gerek.
- Bu son sieğe olus kılgas = Bu ceket(in) yen(leri) çok kısa.
Ben:Min (Мин) Sen:En (Ен) O:Kini veya Ol (Кини, ол)
Biz:Bihigi (Биһиги) Siz:Éhigi (Эһиги) Onlar:Kinilér veya Olor (кинилэр, олор)
Yakutça rakamlar
0 - nul. 1 - biir. 2 - ikki. 3 - üs. 4 - tüört. 5 - bies. 6 - alta. 7 - sette. 8 - ağıs. 9 - toğus. 10 - uon. 11 - uon biir. 12 - uon ikki 13 - uon üs. 14 - uon tüört. 15 - uon bies. 16 - uon alta. 17 - uon sette. 18 - uon ağıs. 19 - uon toğus. 20 - süürbe. 21 - süürbe biir. 30 - otut. 40 - tüört uon. 50 - bies uon. 60 - alta uon. 70 - sette uon. 80 - ağıs uon. 90 - toğus uon. 100 - süüs. 200 - ikki süüs. 561 - bies süüs alta uon biir
Saha Türkçesi, Kırgız Türkçesi ve Türkiye Türkçesi karşılaştırmaları
Türkiye Türkçesinde Türkçe menşeli söz başlarındaki Y ile başlayan sözcükler Kırgız Türkçesinde "C" sesi ile söylenirken Saha Türkçesinde "S" olmuştur. Öz Türkçede "Y" olan bu imce zaman içinde Türk topluluklarında Y>C>S şeklinde değişime uğramıştır. Türkiye, KKTC, Azerbaycan, Türkmenistan, Özbekistan ve Doğu Türkistan'da "Y" ile söylenirken Kazakistan'da "J", Kırgızistan'da "C", Altay, Hakas ve Tıva'da "Ç", Saha(Yakut) Yerinde ise bu imce "S" olmuştur.
| TÜRKİYE TÜRKÇESİ (Y) | KIRGIZ TÜRKÇESİ (C) | SAHA TÜRKÇESİ (S) | Кыргыз түркчеси | Саха түркчеси | Түркийе түркчеси |
| yıl | Cıl | Sıl | жыл | Сыл | йыл |
| yağmur | camgır | Samıır | жамгыр | самыыр | яғмур |
| Yaka | caka | Sağa | жака | саҕа | яка |
| yalamak | caloo | Salaa | жалоо | салаа | яламак |
| Yaş | caş | Saas | жаш | саас | яш |
| yaşdaş | caştaş | Saastıı kihi | жашташ | саастыы киһи | яшдаш |
| Yat | cat | Sit- | жат | сит | ят |
| yedi | ceti | Sette | жети | сэттэ | еди |
| Yel | cel | Siel | жел | сиэл | ел |
| yeni | cañı | Saña | жаңы | саҥа | ени |
| Yeniden | cañıdan | Sañattan | жаңыдан | саҥаттан | енидең |
| yer | cer | Sir | жер | сир | ер |
| Yumak (yıkamak) | cuu- | Suuy- | жуу | сууй | юмак(йыкамак) |
| Yıldız | cıldız | Sulus | жылдыз | сулус | йылдыз |
| Yirmi | cıyırma | Süürbe | жыйырма | сүүрбэ | йирми |
| Yok (hayır) | cok | Suox | жок | суох | ёк (хайыр) |
| Yol | col | Suol | жол | суол | ёл |
| Yumurta | cumurtka | Sımmııt | жумуртка | сымыыт | юмурта |
| Yumuşak | cumşak | Sımnağas | жумшак | сымнаҕас | юмушак |
| Yüz | cüz | Süüs | жүз | сүүс | йүз |
Saha / Yakut alfabesi / Саха алфавита
| А а | Б б | В в | Г г | Ҕ ҕ | Д д | Дь дь | Е е |
| Ё ё | Ж ж | З з | И и | Й й | К к | Л л | М м |
| Н н | Ҥ ҥ | Нь нь | О о | Ө ө | П п | Р р | С с |
| Һ һ | Т т | У у | Ү ү | Ф ф | Х х | Ц ц | Ч ч |
| Ш ш | Щ щ | Ъ ъ | Ы ы | Ь ь | Э э | Ю ю | Я я |
Kaynakça
Saha dili karşılaştırmalı sözlükler
- Yuriy Vasiliev (Cargıstay) . Türkçe - Sahaca (Yakutça) Sözlük (Turkish- Sakha Dictionary). Ankara: Türk Dil Kurumu, 1995 . Orijinal yumuşak plastik cildinde. Cildi çok az yorgun. 312 s. 13x19 ISBN /
Sahaca içerikler
- Sakha Open World - Орто Дойду -Orto Doydu - A platform to promote the Yakut Language on the web; News, Şiir, Müzik, Fontlar, Forum, VideoNews (in Yakut, Unicode)
- Baayaga village website - news and stories about and by the people of Baayaga (in Yakut)
- Kyym.ru - Yakutistan haberler sitesi
Dış bağlantılar
[Saxaca - İngilizce Sözlük Сахалыы-Англиялыы Тылдьыта http://home.uchicago.edu/~straughn/sakhadic.pdf]
- Mukayeseli Yakut Türkçesi ve Moğolca kelimeler
- Yakut texts with Russian translations Kahramanlık şiirleri, peri masalları, efsane, atasözleri, vb.
- Sakhalyy suruk Saha Unicode fontları ve Bilgisayar için klavye
- Sakhatyla.ru - On-line Saha Türkçesi-Rusça, Rusça-Saha Türkçesi Sözlük
- Saha Türkçesi-İngilizce Sözlük
- Saha Alfabesi
- Saha Yeri ve Saha Türkçesi
| |||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||