Türkiye'nin Avrupa Birliği üyelik süreci

Türkiye'nin AB adaylığı başvurusu
Durum Müzakereci Açılan başlıklar 16[1] Kapanan başlıklar 1[1] Website abgs.gov.tr
	AB	Türkiye
SAGP GSYİH (milyar $)	15.247.000	1.028.897
Yüzölçümü (km²)	4,324,782	783.562
Nüfus	499,794,855	79.150.053

Türkiye'nin Avrupa Birliği üyelik süreci, 1963 yılında Türkiye'nin Avrupa Ekonomik Topluluğu ile ortaklık anlaşması imzalamasıyla başlayan ve 1987 yılında tam üyeliğe başvurmasıyla ivme kazanan süreçtir. 1999 yılında AB üyeleri tarafından aday olarak kabul edilen Türkiye, 2005 yılında tam üyelik müzakerelerine başladı.

Türkiye ile Avrupa Birliği'nin ilişkileri 31 Temmuz 1959'da Türkiye'nin Avrupa Ekonomik Topluluğu'na yaptığı ortaklık başvurusu ile başlar. AET Bakanlar Konseyi'nin başvuruyu kabul etmesi sonrasında 12 Eylül 1963 tarihinde Ankara Anlaşması imzalanmıştır. Ankara Anlaşması ortaklık yaratan bir anlaşmadır. Bunu 1970 yılında imzalanan Karma Protokol izlemiştir. Türkiye'nin, sonradan Topluluk üyesi olan birçok ülkeden daha önce Topluluk ile ilişkilerini başlatmış olan bu iki önemli belge, o tarihlerden sonra ve 17 Aralık 2004 tarihli Avrupa Konseyi Sonuç Bildirgesi sonrasında halen devam etmekte olan süreçte Türkiye–AB ilişkilerinin hukuki dayanaklarındandır.^[2]

Tarihçe

Avrupa Birliği 25 Mart 1957 tarihinde imzalanan Roma Antlaşması'yla Avrupa Ekonomik Topluluğu adı altında doğdu. Türkiye 1959 yılında bu topluluğun bir parçası olmak için başvuruda bulundu. 12 Eylül 1963 tarihinde imzalanan Ankara Antlaşması Türkiye ile Avrupa Ekonomik Topluluğu arasında bir ortaklık çatısı oluşturdu^[3]. Bu antlaşma 12 Aralık 1964 tarihinde yürürlüğe girdi. 12 Eylül 1980 Darbesi AET ile Türkiye arasındaki ilişkilerin dondurulmasına yol açtı. 1983 yılında çok partili seçimlerin yapılması üzerine Avrupa Birliği ile Türkiye arasındaki ilişkiler yeniden canlandı. 14 Nisan 1987 tarihinde Türkiye resmen tam üyelik başvurusunda bulundu. Avrupa Birliği'yle bütünleşmenin ilk aşaması olarak Türkiye 1 Ocak 1996 tarihinde Avrupa Birliği Gümrük Birliği'ne girdi.^[4]

2000'li yıllarda Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne katılma sürecinde bir hızlanma gözlendi. 17 Aralık 2004 tarihinde Avrupa Birliği ülkeleri Türkiye'nin katılma müzakerelerinin 3 Ekim 2005 tarihinde başlamasına karar verdiler. Başlayacak müzakerelerin ne kadar sürede tamamlanacağı konusunda kesin bir karar verilmedi. 2007 yılında, Türkiye 2013 yılına kadar AB hukukuna uymayı hedeflediklerini belirtti ancak Brüksel, üyelik için son tarih olarak bunu reddetti. 2006 yılında Avrupa Komisyonu Başkanı José Manuel Barroso, üyelik sürecinin en az 2021 yılına kadar süreceğini belirtti.

31 Ekim 2012'de dönemin Türkiye Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan, Almanya'ya bir ziyarette bulunarak 2023'te Türkiye Cumhuriyeti'nin 100. kuruluş yıl dönümünde Avrupa Birliği'ne üyeliğini beklediğini açıkça belirtmiştir.

İlişkilerde ortaya çıkan sorunlar

Ekonomik sorunlar

Türkiye'nin 2000'li yıllarda başardığı büyüme hızı Avrupa Birliği ortalamasının çok üstünde olmasına rağmen, bütçe açığı, dış borç ve işsizlik oranları açısından Türkiye hala AB ortalamasının çok altında kalmaktadır. Bazı AB üyeleri bu yüzden Türkiye'nin henüz AB'ye katılmaya hazır olmadığı görüşündedirler. Ayrıca Türkiye'deki yüksek nüfus artış oranı da bazı AB ülkeleri tarafından sorun olarak görülmektedir. Bu nüfus artış hızıyla AB'ye katıldığı takdirde Türkiye 2020 yılında Almanya'yı geçerek Avrupa Birliği'nin en büyük üyesi olacak ve Avrupa Parlamentosu'nda en fazla üyeye sahip olacaktır.

Türkiye'nin dış ilişkileri

Türkiye'nin bazı komşu ülkelerle arasındaki ilişkiler sık sık Avrupa Birliği'yle olan ilişkilerinde gündeme gelmektedir. Bu ilişkilerin başında Kıbrıs Sorunu, Türkiye-Yunanistan ilişkileri ve Türkiye-Ermenistan ilişkileri gelmektedir.

Diğer Sebepler

Bazı Avrupa Birliği üyeleri Türkiye'nin coğrafi konumunun, kültürel ve tarihsel kimliğinin Avrupa Birliği'ne uygun düşmediğini öne sürmüşlerdir. Avrupa Birliği'nin şu anki üyelerinin hepsi nüfuslarının çoğunluğu Hıristiyan olan ülkelerdir. Avrupa Birliği'ne katılması halinde Türkiye, nüfusunun çoğunluğu Müslüman olan ilk Avrupa Birliği üyesi olacaktır. AB'de buna karşı olarak sürülen görüş ise AB'nin bir Hristiyan kulübü olarak ortaya çıkmasının yanlış olduğu görüşüdür. 28 Nisan 2009'da nüfusunun çoğunluğu Müslüman olan Arnavutluk da Avrupa Birliği'ne başvurmuştur.

Türkiye'nin coğrafi konum olarak Avrupa'da bulunmadığı görüşü de zaman zaman ortaya atılmıştır. Gerçekten de Türkiye büyük ölçüde Asya kıtasında yer almaktadır. Bazı AB üyeleri Türkiye'nin AB'ye katılması halinde Fas gibi Avrupa'nın uç köşelerinde yer alan bazı ülkelerin de AB'ye katılmak isteyebileceğini ileri sürmüşlerdir. Zaten Fas 20 Temmuz 1987'de AB'nin önceli Avrupa Ekonomik Topluluğu'na başvurmuş; ancak başvurusu Avrupalı olmadığı için reddedilmiştir. Türkiye'nin tartışmasız bir biçimde Avrupa'da yer alan bölümünün dahi birçok AB üyelerinin toplam yüzölçümlerinden daha büyük olması, Türkiye'nin Avrupa'yla yüzyıllardır süregelen tarihsel ilişkilerinin bulunması bu görüşlere karşı olarak ileri sürülmektedir. Ayrıca tamamen Asya'da bulunan Kıbrıs Cumhuriyeti'nin 2004'te AB'ye katılmasıyla bu görüş tamamen güncelliğini yitirmiştir.

Vize muafiyeti süreci

29 Eylül 2011 tarihinde AB İçişleri Komiseri Cecilia Malmström, Türk vatandaşlarına yönelik vize şartının kaldırılacağını belirtti.^[5] Serbest vize rejimi birkaç aşamada başlatılacaktır. İlk değişiklikler, vize talebinde istenilen evrakların azaltılması, daha çok girişli vize verilmesi ve Avrupa Birliği üyesi ülkelerde uzun dönem kalma dönemlerini içerecek 2011 yılının sonbaharında içinde bekleniyordu. 2012 yılı Haziran ayında, AB vize muafiyeti konusunda Türkiye ile müzakerelerin başlangıcından yetkili olan AB Bakanı Egemen Bağış, vize muafiyeti işlemlerinin 3-4 yıl sürmesinin beklendiğini belirtti.^[6]

Aralık 2013 yılında Avrupa Birliği ile geri kabul anlaşması imzaladıktan sonra, AB "vizesiz rejim yönünde yol haritası" da dahil olmak üzere Türkiye ile vize serbestleştirme diyaloğu başlatıldı.^[7] Anlaşmada belirli koşullar sağlandığı takdirde bir yıl içinde Türk vatandaşları için vizelerin kaldırılması konusunda Kasım 2015 yılında ulaşılmıştır.^[8]

18 Mart 2016'da, AB'ye girmek için mültecilerin engellemeyi amaçlayan AB, Türkiye ile göç anlaştı. Bu anlaşma çerçevesinde Türkiye, Yunanistan'a girmeye çalışan göçmenleri geri alacak ve AB, Türkiye'deki mültecileride almayı kabul etti. Karşılığında, AB Türkiye'ye altı milyar avro verecek ve Türkiye'ye sürdüğü 72 şartı yerine getirmesi durumunda, Haziran 2016 sonuna kadar Türk vatandaşları için vizesiz seyahat vermeyi kabul etti.^[9]

19 Nisan 2016 tarihinde, Jean-Claude Juncker Türkiye'nin Schengen Bölgesine vizesiz giriş, kazanması için kalan kriterleri karşılaması gerektiğini söyledi. Avrupa Komisyonu Mayıs 2016 yılında resmi olarak, Türkiye'ye vizesiz seyahat verilmesini önerdi.^[10]

Mayıs 2016 yılında 72'den 65 kriter karşılandı. 19 Nisan 2016'da, Jean-Claude Juncker Türkiye Schengen bölgesine vizesiz girişi kazanmak için kalan kriterleri karşılaması gerektiğini söyledi. Ama Türk başbakanı Ahmet Davutoğlu, AB'nin Haziran 2016'da Türk vatandaşlarına vize muafiyeti vermezse, Türkiye'nin AB ile göçmen anlaşmasına destek vermeyeceğini savundu.^[11] Mayıs 2016 yılında, Avrupa Komisyonu Türkiye ile vize muafiyeti için gerekli 72 kriterlerin çoğunu görüştüğünü söyledi ve 30 Haziran 2016 Schengen Alanı içinde Türk vatandaşlarının vizesiz seyahati için oylaması konusunda AB'yi yasama kurumlarına davet etti. Avrupa Parlamentosunun Türkiye'nin son beş kriterleri yerine getirmesi için vize muafiyetini onaylaması gerekiyor.^[12] Türkiye tarafından yerine getirilmesi için beş kalan kriterler şunlardır:

• Türkiye, AB tavsiyeleri doğrultusunda, yolsuzluğun önlenmesi için tedbirlere geçmelidir.
• Türkiye AB standartlarına uygun Kişisel verilerin korunmasına ilişkin ulusal mevzuatın uyumlaştırılması gerekmektedir.
• Türkiye Europol ile bir anlaşma yapması gerekiyor.
• Türkiye cezai konularda bütün AB üyeleri ile çalışması gerekiyor.
• Türkiye'nin Avrupa standartlarıyla uyumlu olan terör yasalarını yerine getirmesi gerekmektedir.

Müzakere süreci

Türkiye, Avrupa Birliğine tam üyelik için müzakerelere 2005 yılında başladı. Tüm başlıklarda tarama süreci tamamlandı. 30 Haziran 2016 tarihi itibariyle 33 fasıl başlığından 16'sı açıldı, 1 fasıl kapatıldı. 15 başlıkta ise müzakereler devam ediyor.^[1] AB Komisyonun tavsiyesi ile 8 başlıkta ise müzakereler kısmen askıya alındı.^[13]

Müktesebat başlıkları	Avrupa Komisyonu'nun başlangıç değerlendirmesi	Mevcut Durum[14][15][16]	Taramanın başlangıcı	Taramanın tamamlanışı	Başlığın donduruluşu	Başlığın tekrar açılışı	Başlığın açılışı	Başlığın kapanışı
1. Malların Serbest Dolaşımı[17]	Hayli Çaba Gerekli	Genellikle müktesebat ile uyumlu	16 Ocak 2006	24 Şubat 2006	11 Aralık 2006	–	–	–
2. İşçilerin Serbest Dolaşımı[18]	Benimsenmesi çok zor	Kaydadeğer çaba gerekli	19 Temmuz 2006	11 Eylül 2006	8 Aralık 2009	–	–	–
3. İş Kurma Hakkı ve Hizmet Sunumu Serbestisi[19]	Benimsenmesi çok zor	Kaydadeğer Çaba Gerekli	21 Kasım 2005	20 Aralık 2005	11 Aralık 2006	–	–	–
4. Sermayenin Serbest Dolaşımı[20]	Hayli Çaba Gerekli	Hayli Çaba Gerekli	25 Kasım 2005	22 Aralık 2005	–	–	19 Aralık 2008	–
5. Kamu Alımları[21]	Müktesebat ile tamamen uyumsuz	Hayli Çaba Gerekli	7 Kasım 2005	28 Kasım 2005	–	–	–	–
6. Şirketler Hukuku[22]	Kaydadeğer çaba gerekli	Başlık Tamamlandı	21 Haziran 2006	20 Temmuz 2006	–	–	17 Haziran 2008	–
7. Fikri Mülkiyet Hukuku[23]	Hayli Çaba Gerekli	Genellikle müktesebat ile uyumlu	6 Şubat 2006	3 Mart 2006	–	–	17 Haziran 2008	–
8. Rekabet Politikası[24]	Benimsenmesi çok zor	Hayli Çaba Gerekli	8 Kasım 2005	2 Aralık 2005	–	–	–	–
9. Mali Hizmetler[25]	Kaydadeğer çaba gerekli	Genellikle Müktesebat ile uyumlu	29 Mart 2006	3 Mayıs 2006	11 Aralık 2006	–	–	–
10. Bilgi Toplumu ve Medya[26]	Hayli Çaba Gerekli	Hayli Çaba Gerekli	12 Haziran 2006	14 Temmuz 2006	–	–	19 Aralık 2008	–
11. Tarım ve Kırsal Kalkınma[27]	Benimsenmesi çok zor	Hayli Çaba Gerekli	5 Aralık 2005	26 Ocak 2006	11 Aralık 2006	–	–	–
12. Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı[28]	Benimsenmesi çok zor	Hayli Çaba Gerekli	9 Mart 2006	28 Nisan 2006	–	–	30 Haziran 2010	–
13. Balıkçılık[29]	Benimsenmesi çok zor	Hayli Çaba Gerekli	24 Şubat 2006	31 Mart 2006	11 Aralık 2006	–	–	–
14. Taşımacılık Politikası[30]	Kaydadeğer çaba gerekli	Genellikle müktesebat ile uyumlu	26 Haziran 2006	28 Eylül 2006	11 Aralık 2006	–	–	–
15. Enerji[31]	Kaydadeğer çaba gerekli	Genellikle müktesebat ile uyumlu	15 Mayıs 2006	16 Haziran 2006	8 Aralık 2009	–	–	–
16. Vergilendirme[32]	Kaydadeğer çaba gerekli	Hayli Çaba Gerekli	6 Haziran 2006	12 Temmuz 2006	–	–	30 Haziran 2009	–
17. Ekonomik ve Parasal Politika[33]	Kaydadeğer çaba gerekli	Genellikle müktesebat ile uyumlu	16 Şubat 2006	23 Mart 2006	25 Haziran 2007[34]	–	14 Aralık 2015	–
18. İstatistik[35]	Kaydadeğer çaba gerekli	Genellikle müktesebat ile uyumlu	19 Haziran 2006	18 Temmuz 2006	–	–	25 Haziran 2007	–
19. Sosyal Politika ve İstihdam[36]	Kaydadeğer çaba gerekli	Hayli Çaba Gerekli	8 Şubat 2006	22 Mart 2006	–	–	–	–
20. İşletmeler ve Sanayi Politikası[37]	Sorun beklenmiyor	Başlık Tamamlandı	27 Mart 2006	5 Mayıs 2006	–	–	29 Mart 2007	–
21. Trans-Avrupa Şebekeleri[38]	Kaydadeğer çaba gerekli	Genellikle müktesebat ile uyumlu	30 Haziran 2006	29 Eylül 2006	–	–	19 Aralık 2007	–
22. Bölgesel Politika ve Yapısal Araçların Koordinasyonu[39]	Kaydadeğer çaba gerekli	Genellikle Müktesebat ile uyumlu	11 Eylül 2006	10 Ekim 2006	25 Haziran 2007	12 Şubat 2013	5 Kasım 2013	–
23. Yargı ve Temel Haklar[40]	Kaydadeğer çaba gerekli	Hayli Çaba Gerekli	7 Eylül 2006	13 Ekim 2006	8 Aralık 2009	–	–	–
24. Adalet, Özgürlük ve Güvenlik[41]	Kaydadeğer çaba gerekli	Hayli Çaba Gerekli	23 Ocak 2006	15 Şubat 2006	8 Aralık 2009	–	–	–
25. Bilim ve Araştırma[42]	Sorun beklenmiyor	Başlık tamamlandı	20 Ekim 2005	14 Kasım 2005	–	–	12 Haziran 2006	12 Haziran 2006
26. Eğitim ve Kültür[43]	Hayli Çaba Gerekli	Genellikle Müktesebat ile uyumlu	26 Ekim 2005	16 Kasım 2005	8 Aralık 2009	–	–	–
27. Çevre[44]	Müktesebat ile tamamen uyumsuz	Kaydadeğer çaba gerekli	3 Nisan 2006	2 Haziran 2006	–	–	21 Aralık 2009[45]	–
28. Tüketicinin ve Sağlığın Korunması[46]	Hayli Çaba Gerekli	Genellikle müktesebat ile uyumlu	8 Haziran 2006	11 Temmuz 2006	–	–	19 Aralık 2007	–
29. Gümrük Birliği[47]	Sorun beklenmiyor	Genellikle müktesebat ile uyumlu	31 Ocak 2006	14 Mart 2006	11 Aralık 2006	–	–	–
30. Dış İlişkiler[48]	Sorun beklenmiyor	Genellikle müktesebat ile uyumlu	10 Temmuz 2006	13 Eylül 2006	11 Aralık 2006	–	–	–
31. Dış, Güvenlik ve Savunma Politikaları[49]	Hayli Çaba Gerekli	Genellikle müktesebat ile uyumlu	14 Eylül 2006	6 Ekim 2006	8 Aralık 2009	–	–	–
32. Mali Kontrol[50]	Hayli Çaba Gerekli	Genellikle müktesebat ile uyumlu	18 Mayıs 2006	30 Haziran 2006	–	–	26 Temmuz 2007	–
33. Mali ve Bütçesel Hükümler[51]	Sorun beklenmiyor	Hayli Çaba Gerekli	6 Eylül 2006	4 Ekim 2006	25 Haziran 2007	–	–	–
34. Kurumlar	–	–	–	–	–	–	–	–
35. Diğer Konular	–	–	–	–	–	–	–	–
İlerleme			33 (33)	(33) (33)	17 (33)	1 (17)	14 (35)	1 (35)[52]

Kaynakça

1. "AB ile yeni fasıl açıldı". Anadolu Ajansı. 30 Haziran 2016. http://aa.com.tr/tr/dunya/ab-ile-yeni-fasil-acildi/600307. Erişim tarihi: 30 Haziran 2016. 
2. Müzakere sürecinde mevcut durum
3. "Turkey and EU". 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20070927211417/http://www.turkishembassy.org/index.php?option=com_content&task=view&id=57&Itemid=235. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2007. 
4. "Turkey’s EU accession". 29 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20141029220134/http://www.bridge-mag.com/magazine/index.php?option=com_content&task=view&id=188&Itemid=31. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2007. 
5. EU prepares road map to remove visa for Turks Hürriyet Daily News and Economic Review (29 Eylül 2011)
6. "Visa exemption in 3–4 years, says EU minister". Anatolia News Agency. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304030812/http://www.hurriyetdailynews.com/visa-exemption-in-3-4-years-says-eu-minister.aspx?pageID=238&nID=23866&NewsCatID=338. Erişim tarihi: 25 July 2012. 
7. "Cecilia Malmström signs the Readmission Agreement and launches the Visa Liberalisation Dialogue with Turkey". European Commission. 6 November 2013. 9 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160109202339/http://europa.eu/rapid/press-release_IP-13-1259_en.htm. Erişim tarihi: 5 January 2014. 
8. "Declaring 'new beginning,' EU and Turkey seal migrant deal". Reuters. 2015-11-30. 9 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151209024743/http://www.reuters.com:80/article/us-europe-migrants-turkey-idUSKBN0TI00520151130. Erişim tarihi: 2015-12-08. 
9. E.U. strikes deal to return new migrants to Turkey A. Faiola and G. Witte, The Washington Post, 18 Mar 2016
10. "European Commission opens way for decision by June on visa-free travel for citizens of Turkey". European Commission. 2016-05-04. 6 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160506011643/http://europa.eu/rapid/press-release_IP-16-1622_en.htm. Erişim tarihi: 2016-05-04. 
11. European Commission’s Jean-Claude Juncker Says Criteria For Turkey’s Visa Waiver Will Not Be ‘Watered Down’ S. Shankar, International Business Times, 19 April 2016
12. "EU commission backs Turkish citizens' visa-free travel". Aljazeera. 4 May 2016. http://www.aljazeera.com/news/2016/05/eu-commission-backs-turkish-citizens-visa-free-travel-160504135013671.html. Erişim tarihi: 28 June 2016. 
13. Komisyon’dan ‘kısmen askıya alınsın’ tavsiyesi
14. http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2010/package/tr_rapport_2010_en.pdf
15. http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2011/package/tr_rapport_2011_en.pdf
16. http://www.ab.gov.tr/files/ilerlemeRaporlariTR/2014_ilerleme_raporu_tr.pdf
17. AB Bakanlığı, Malların Serbest Dolaşımı, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
18. AB Bakanlığı, İşçilerin Serbest Dolaşımı, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
19. AB Bakanlığı, İş Kurma Hakkı ve Hizmet Sunumu Serbestisi, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
20. AB Bakanlığı, Sermayenin Serbest Dolaşımı, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
21. AB Bakanlığı, Kamu Alımları, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
22. AB Bakanlığı, Şirketler Hukuku, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
23. Mülkiyet Hukuku, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
24. AB Bakanlığı, Rekabet Politikası, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
25. AB Bakanlığı, Mali Meseleler, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
26. AB Bakanlığı, Bilgi Toplumu ve Medya, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
27. AB Bakanlığı, Tarım ve Kırsal Kalkınma, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
28. AB Bakanlığı, Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
29. AB Bakanlığı, Balıkçılık, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
30. AB Bakanlığı, Taşımacılık Politikası, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
31. AB Bakanlığı, Enerji, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
32. AB Bakanlığı, Vergilendirme, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
33. AB Bakanlığı, Ekonomik ve Parasal Politika, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
34. http://www.ifri.org/?page=detail-contribution&id=6044
35. AB Bakanlığı, İstatistik, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
36. AB Bakanlığı, Sosyal Politika ve İstihdam, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
37. AB Bakanlığı, İşletmeler ve Sanayi Politikası, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
38. AB Bakanlığı, Trans-Avrupa Şebekeleri, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
39. AB Bakanlığı, Bölgesel Politika ve Yapısal Araçların Koordinasyonu, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
40. AB Bakanlığı, Yargı ve Temel Haklar, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
41. AB Bakanlığı, Adalet, Özgürlük ve Güvenlik, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
42. AB Bakanlığı, Bilim ve Araştırma, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
43. AB Bakanlığı, Eğitim ve Kültür, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
44. AB Bakanlığı, Çevre, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
45. http://euobserver.com/9/29116
46. AB Bakanlığı, Tüketicinin ve Sağlığının Korunması, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
47. AB Bakanlığı, Gümrük Birliği, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
48. AB Bakanlığı, Dış Politikalar, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
49. AB Bakanlığı, Dış, Güvenlik ve Savunma Politikaları, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
50. AB Bakanlığı, Mali Kontrol, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
51. AB Bakanlığı, Mali ve Bütçesel Hükümler, erişim tarihi: 28 Şubat 2013
52. http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/enlargement_process/accession_process/how_does_a_country_join_the_eu/negotiations_croatia_turkey/overview_negotiations_tr_en.pdf

Dış bağlantılar

• Republic of Turkey Secretariat General for EU Affairs (İngilizce)
• Myths and Facts about Enlargement, Avrupa Komisyonu. (İngilizce)
• Turkey: key documents, Avrupa Komisyonu. (İngilizce)