Osmanlı İmparatorluğu'nun antlaşmaları listesi

Anlaşma adı Yılı İmzalayanlar Önemi
Osmanlı-Venedik Antlaşması1416 Venedik Cumhuriyeti
  1. Osmanlı Devleti'yle, Venedik Cumhuriyeti arasında 1416 yılında imzalanmış bir barış ve ticaret antlaşmasıdır.
  2. Osmanlı-Venedik Savaşı sona erecek.
  3. Venedikliler, Osmanlı topraklarında diğer milletlerden daha fazla ticaret yapacaklar.
  4. Venedikliler, buna karşılık Osmanlı gemilerine saldırmayacaklardı.
Osmanlı-Bizans Antlaşması1420 Doğu Roma İmparatorluğu
  1. Osmanlı sultanı I. Mehmet'in Bizans İmparatorluğu'yla yaptığı bir düzenleme antlaşmasıdır.
  2. Bizanslılar, Mustafa Çelebi’yi tutsak tutmaya devam edecekler.
  3. Osmanlılar, buna karşılık Bizanslılara her yıl 100.000 akçe ödeyeceklerdi.
Edirne-Segedin Antlaşması1444 Macaristan Krallığı
  1. 1444 yılında Osmanlı Devleti ve Macaristan Krallığı arasında imzalanmış bir antlaşmadır. Ayrıca bu antlaşma Osmanlı Devleti'nin imzaladığı ilk önemli barış antlaşmasıdır.
  2. Bulgaristan’daki Osmanlı egemenliği tanınacak.
  3. Sırp despotluğu tekrar kurulacak ve Osmanlılara vergi verecek.
  4. Eflak beyliği, Macar egemenliğinde kalacak ama Osmanlılara vergi vermeye devam edecek.
  5. Tuna nehri, taraflar arasında sınır olacak.
  6. Antlaşmanın süresi 10 yıldı.
  7. Bu antlaşmayla Osmanlı Devleti ile Macaristan Krallığı arasında ilk kez bir sınır kavramı ortaya çıkmış oldu.
Osmanlı-Venedik Antlaşması1479 Venedik Cumhuriyeti
  1. Osmanlı Devleti ile Venedik Cumhuriyeti arasında 1479 yılında imzalanmış bir barış ve ticaret antlaşmasıdır.
  2. Venedikliler, Osmanlı sularında ticaret yapma hakkını kazandılar ve bunun karşılığı olarak Osmanlılara her yıl 10.000 altın ödemeyi kabul ettiler.
  3. Venedikliler, İstanbul'da balyos (elçi) bulundurabileceklerdi.
  4. Venedikliler, Osmanlılara savaş tazminatı vereceklerdi.
İstanbul Antlaşması1533 Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu
  1. 1529'da I. Viyana Kuşatması ile başlayan 1532'de Alman Seferiyle sona eren Osmanlı-Habsburg Savaşlarını sona erdiren barış antlaşması.
  2. Bu antlaşmayla Arşidük Ferdinand Alman Kralı, Şarlken İspanya Kralı olarak kabul edilip protokol bakımından Osmanlı sadrazamına denk olacaktı. Padişahı babaları gibi bilip itaat edecekti. Kendi aralarında dahi olsa Osmanlı padişahı dışında hiçbir hükümdardan İmparator diye bahsetmeyeceklerdi.
  3. Ferdinand, Zapolya’nın Macar kralı olmasını kabul etti.
  4. Ferdinand, Osmanlılara yılda 30.000 duka altın vermeyi kabul etti.
  5. Macaristan ikiye ayrıldı. Birinci kısım Osmanlı Devleti’nin korumasında Zapolya’ya, ikinci kısmı vergi vermek şartı ile Ferdinand’a bırakıldı.
  6. Bu antlaşmayı Fransa, Venedik Cumhuriyeti ve Papalık da tasdik etmiştir.
  7. Bu antlaşmayla Osmanlı Devleti'nin İmparatorluk sanı resmen Avrupa tarafından tanınmıştır.
İstanbul Antlaşması1547 Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu
  1. Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu ile Osmanlı İmparatorluğu arasında 1547 yılında imzalanan düzenleme antlaşması.
  2. Bu antlaşmayla Avusturya Arşidükü I. Ferdinand ve Kutsal Roma Cermen İmparatoru V. Karl, Osmanlı İmparatorluğu'nun Macaristan üzerindeki hakimiyetini ve Habsburg Hanedanı'nın elinde bulundurduğu Kuzeybatı Macaristan toprakları için Osmanlı İmparatorluğu'na yıllık 30.000 altın florin vermesini kabul etti.
İstanbul Antlaşması1553 Fransa Krallığı
  1. Osmanlı Devleti ile Fransa arasında 1 Şubat 1553 tarihinde imzalanan bir ittifak antlaşmasıdır.
  2. O dönemde Avrupa'nın tek hakimi olmak isteyen Almanya'nın Fransa'yı sürekli tehdit etmesi ve bunun kendi yararına olmadığını gören Osmanlı Devleti ile Almanya'nın baskısı altındaki Fransa arasında imzalanmıştır. Bu antlaşma ile Avrupa'daki güçler dengesi iyice Osmanlı lehine kaymış ve Almanya imparatoru V. Karl kısa bir süre sonra Osmanlı'nın üstünlüğünü kendiliğinden kabul ederek inzivaya çekilmiştir.
  3. Bu antlaşmaya göre: Fransa kralı Osmanlı padişahını Avrupa'nın tek imparatoru ve kendisini onun bir tâbi kabul ediyordu ve Fransa Osmanlı Devleti'nin kendisine yapacağı yardıma karşılık donanmasını Osmanlı Devleti'nin emrine veriyordu.
Amasya Antlaşması1555 Safevî Devleti
  1. 1514 Çaldıran Savaşı ile başlayıp 1554'e kadar aralıklarla devam eden Osmanlı-Safevî savaşlarını sona erdiren barış antlaşması.
  2. Bu ilk Osmanlı-Safevî Antlaşması ile Doğu Anadolu, Bağdat, Tebriz ve Azerbaycan Osmanlı imtiyaz sahasına girmiş ve buralarda her iki devlet mensupları tücccarlar tarafından serbest ticaret yapılmaya başlanmış ve Osmanlı'nın Anadolu Alevilerine baskı uygulamasına son vermesi hususunda anlaşma sağlanmıştır.
  3. Bu antlaşma Osmanlı Devleti ile Safeviler arasında yapılan ilk antlaşmadır. Antlaşmayı Osmanlı adına Kanuni Sultan Süleyman, Safeviler adına da Şah İsmail'in genç oğlu Şah Tahmasb imzalamıştır.
Edirne Antlaşması1568 Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu
  1. Osmanlı İmparatorluğu'nun Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu ile 17 Şubat 1568'de imzaladığı barış antlaşmasıdır.
  2. Bu antlaşmayla Zigetvar Savaşıyla başlayan Osmanlı-Avusturya savaşına son verilmiş ve Avusturya'nın elinde tuttuğu Kuzey Macaristan toprakları için ödemekte olduğu 30.000 florin altını ödemeye devam etmesi kararlaştırılmıştır.
Ferhat Paşa Antlaşması1590 Safevî Devleti
  1. 1578-90 Osmanlı-İran Savaşı'nı sona erdiren barış antlaşması.
  2. Duraklama döneminin ilk antlaşmasıdır.
  3. Tebriz, Urmiye, Revan, Karabağ, Gürcistan, Dağıstan ve Şirvan Osmanlılara bırakıldı.
  4. Osmanlılar, Ferhat Paşa Antlaşmasıyla doğuda en geniş sınırlarına ulaştılar.
Zitvatorok Antlaşması1606 Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu
  1. 1593-1606 Osmanlı-Avusturya Savaşı'nı sona erdiren barış antlaşması.
  2. Antlaşmaya göre Eğri, Estergon, Kanije kaleleri Osmanlılarda, Raab (Yanıkkale) ve Komarom kaleleri Avusturyalılarda kalacaktı.
  3. Osmanlı padişahı, Avusturya Arşidüküne Roma İmparatoru (Kayser Kaizer) unvanıyla hitap edecek.
  4. Avusturya bir kereye mahsus olmak üzere 200.000 altın savaş tazminatı ödeyecekti.
  5. Avusturya'nın elinde tuttuğu Kuzey Macaristan toprakları için ödemekte olduğu yıllık 30.000 altın vergi ise kaldırılacaktı.
  6. Barışın belirtisi olarak iki taraf birbirine her üç yılda bir karşılıklı armağanlar gönderecek.
  7. Zitvatorok Antlaşması Osmanlıların lehine gibi görünse de Osmanlı Devleti artık eski gücünde değildi. Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti'nin Avusturya karşısındaki üstünlüğü sona ermiş, siyasi dengeler Osmanlı aleyhine bozulmaya başlamıştır.
Nasuh Paşa Antlaşması1612 Safevî Devleti
  1. 1603-1618 Osmanlı-Safevî Savaşını kısmen sona erdiren barış antlaşması.
  2. Nasuh Paşa Antlaşmasıyla Osmanlı Devleti, Ferhat Paşa Antlaşmasıyla aldığı toprakları Safevîlere geri verdi.
  3. Kanunî Sultan Süleyman zamanında Osmanlı İmparatorluğu ile Safevî Devleti arasında imzalanan Amasya Barış Antlaşması (1555) ile belirlenen sınırlar geçerli olacaktır.
  4. Buna karşın Safevîler, her yıl Osmanlı Padişahı’na iki yüz yük ipek haraç vereceklerdir.
  5. Osmanlı egemenliği altındaki yerler Osmanlılar'da kalacaktır.
  6. Şehrizor Eyaletini istila eden Hilev Han'a ve Seyyid Mübarek'e Safeviler tarafından yardım edilmeyecek.
  7. Şemhal ve Dağıstan üzerinde Osmanlı egemenliği devam edecek.
  8. Osmanlıların, Ruslara karşı yapacakları herhangi bir seferde Safeviler, Osmanlılara yardım edecekler, engel olmayacaklardır.
  9. İranlı Hacılar, Bağdat ve Basra yoluyla değil, Halep-Şam üzerinden hacca gidip geleceklerdir.
  10. Kanuni Sultan Süleyman zamanında belirlenen sınırlar çerçevesinde, Osmanlı-Safevi sınırlarını belirlemek için Osmanlı tarafını Bağdat Beylerbeyi Mahmut Paşa ve Van Beylerbeyi Mehmet Paşa temsil edecekler.
Serav Antlaşması1618 Safevî Devleti
  1. 1603-1618 Osmanlı-Safevî Savaşını tamamen sona erdiren barış antlaşması.
  2. Nasuh Paşa Antlaşması ile belirlenen sınırlar esas alınacaktır.
  3. Kars ve Ahıska kaleleri Osmanlılar’da kalacaktır.
  4. Osmanlı hâkimiyetinde bulunan Dağıstan beylerine saldırılmayacak.
  5. Esirler karşılıklı olarak serbest bırakılacak.
  6. Safevi Şahı, Osmanlı Padişahı'na her yıl haraç olarak 100 deve yükü ipek, kumaş vs. kıymetli eşya gönderecektir.
  7. Serav Barış Antlaşması'nın 1612 yılında varılan Nasuh Paşa Barışı'ndan tek önemli farkı 200 deve yükü ipek haracının 100 deve yüküne indirilmiş olmasıdır.
Hotin Antlaşması1621 Lehistan-Litvanya Birliği
  1. 1620-1621 Osmanlı-Lehistan Savaşı'nı sona erdiren barış antlaşması.
  2. Kırım Tatarlarının Lehistan'a yaptığı akınlar yasaklandı.
  3. Hotin kalesi, Osmanlı egemenliğindeki Boğdan'a verildi.
  4. Lehistan'ın Kırım Hanlığı'na vergi ödemeye devam etmesi kararlaştırıldı.
Kasr-ı Şirin Antlaşması1639 Safevî Devleti
  1. 1623-1639 Osmanlı-İran Savaşını sona erdiren ve o tarihlerde Doğu Anadolu'dan başlayıp Basra Körfezinde sona eren 2185 km.'lik Osmanlı-İran sınırını belirleyen bu antlaşma ile Bağdat, Basra ve Şehrizor Osmanlılarda kaldı, Ahıska ve Revan ise Safevî Devletine bırakıldı.
  2. Daha sonraki tarihlerde çıkan Osmanlı-İran Savaşlarında ortaya çıkan sınır meseleleri hep Kasr-ı Şirin Antlaşması temelinde çözümlendi.
  3. Aynı zamanda bu antlaşma bugünkü Türkiye-İran ve İran-Irak sınırlarını da büyük ölçüde belirlemiştir.
Vasvar Antlaşması1664 Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu
  1. 1663-1664 Osmanlı-Avusturya Savaşını sona erdiren barış antlaşması.
  2. Uyvar ve Novigrad kaleleri ile çevreleri Osmanlılarda kalacak. Zerinvar kalesi ise yeniden inşa edilmemek şartıyla Avusturya'da kalacak.
  3. Erdel, Osmanlı Devletine bağlı kalacak ve her iki tarafta askeri kuvvetlerini Erdel'den çekecek.
  4. Osmanlı Devleti, Erdel kralının Avusturya'ya saldırmasını önleyecek.
  5. Her iki tarafta birbirlerinin topraklarına akın ve çete faaliyetlerinde bulunmayacak.
  6. Avusturya Habsburg Monarşisi savaş tazminatı ödeyecek.
  7. İki tarafta daha sonra karşılıklı olarak birbirlerine 200.000 kara kuruş değerinde hediyeler gönderecek.
  8. Antlaşma 20 yıl geçerli olacaktır.
  9. Osmanlı Ordusu, antlaşma hükümdarlarca onaylanıncaya kadar askeri harekatında serbest kalacak.
Bucaş Antlaşması1672 Lehistan-Litvanya Birliği
  1. 18 Ekim 1672 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu ile Lehistan-Litvanya Birliği (Polonya) arasında imzalanmış bir barış antlaşmasıdır.
  2. Bu antlaşmayla Podolya Osmanlılara geçti, Ukrayna da Osmanlı himayesindeki Kazaklara bırakılıyordu.
  3. Lehistan Kırım Hanına vergi ödemeye devam ettiği gibi pişkeş adı altında her yıl Osmanlı Devleti'ne 22.000 de altın vergi ödemeye mecbur bırakılıyordu.
  4. Antlaşmanın diğer maddelerine göre, Lehistan'daki Lipka Tatarlarından Türk ordusuna katılanların mallarına ve ailelerine zarar verilmeyecekti.
  5. Antlaşma Kırım Tatarlarının ve Ukrayna Kazaklarının Lehistan'a yaptıkları akınları da yasaklıyordu.
  6. Bu antlaşma Osmanlı Devleti'nin topraklarına toprak kattığı (yani son kez yeni toprak kazandığı) son antlaşmadır.
  7. Ayrıca Osmanlı Devleti, Bucaş Antlaşması ile batıda en geniş sınırlarına ulaşmıştır.
İzvança Antlaşması1676 Lehistan-Litvanya Birliği
  1. 1672-1676 Osmanlı-Lehistan Savaşı'nı sonlandıran barış antlaşması.
  2. Bu antlaşmayala Bucaş Antlaşması'nda yer alan Lehistan'ın Osmanlı Devleti'ne yıllık 22,000 pişkes (leh altını) haraç ödemesi zorunluluğu kaldırıldı.
  3. Ayrıca sınırlarda da biraz değişiklik oldu, Bucaş Antlaşması ile Osmanlı Devleti'ne terk edilen Podolya'nın Türk toprağı olduğu tescillendi, yine Osmanlı Devleti'ne bırakılan Kazaklar'ın hüküm sürdüğü Ukrayna topraklarının üçte biri Lehistan'a geri verilirken, üçte ikisi yine Osmanlı Devleti'nin egemenliğine tevdi edildi.
Bahçesaray Antlaşması1681 Rusya Çarlığı
  1. 1676-1681 Osmanlı-Rus Savaşı'nı sona erdiren barış antlaşması aynı zamanda Rus Çarlığı ile Osmanlı İmparatorluğu arasında yapılan ilk resmi antlaşmadır.
  2. Bu antlaşmanın ana hükümlerine göre Osmanlı Devleti ve Moskova merkezli Rusya Çarlığı arasında 20 yıl süreli bir barış hüküm sürecek ve iki devletin arasındaki sınır Dinyeper Irmağı olacaktı.
  3. Her iki taraf da Dinyeper Irmağı ile güney Buğ Irmağı arasında yerleşme yapılmamasını garanti etti.
  4. Nogay göçmenlerinin Ukrayna'nın güney steplerinde gezginlik yapmaları kabul edildi.
  5. Zaporozhtsi Kazaklarının Dinyeper Irmağı ve Yan ırmakları üzerinde balıkçılık yapma hakları, güneyde tuzla işletme hakları ve Dinyeper Irmağı ve Karadeniz üzerinde deniz vasıtası kullanma hakları değişmeden kalacaktı.
  6. Sağ Ukrayna Kıyıları (Pravoberezhna Ukrayina) yani Ukrayna'da Dinyeper Nehri doğusu ve Zaporozhtsi Kazaklar bölgelerinin Rusya Çarlığı egemenliği altında olduğunu Osmanlılar kabul etti. Buna karşılık Kiev bölgesinin güneyi (özellikle Çehrin), Bratslav bölgesi ve Podolya Osmanlı egemenliği altında kaldığı Rus Çarlığı tarafından onaylandı.
Karlofça Antlaşması1699 Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu
Venedik Cumhuriyeti
Lehistan-Litvanya Birliği
Rusya Çarlığı
  1. 1683-1699 Osmanlı-Kutsal İttifak Savaşları'nı sona erdiren barış antlaşması.
  2. 26 Ocak 1699 günü imzalanan Karlofça Antlaşması ile Banat ve Temeşvar hariç, bütün Macaristan ve Erdel Beyliği Avusturya'ya, Ukrayna ve Podolya Lehistan'a, Mora ve Dalmaçya kıyıları Venediklilere bırakıldı. Ruslar, ayrıca ele geçirdikleri Azak Kalesinin dışında ele geçirmeyi düşündükleri Kerç Kalesini de istediklerinden Karlofça'da Ruslar ile bir barış antlaşması imzalanamadı ama Ruslarla da iki yıllık bir ateşkes üzerinde mutabakata varıldı.
  3. Karlofça Antlaşmasın'nın barış süresi 25 yıl olarak belirlenirken, antlaşmanın garantör devleti de Avusturya olmuştur.
  4. Karlofça Antlaşması Osmanlı Devleti'nin batıda büyük çapta toprak kaybettiği ilk antlaşmadır. Karlofça Antlaşması'ndan sonra Osmanlı Devleti hiçbir zaman eski gücüne ulaşamadı. Bu antlaşmadan sonra Osmanlı Devleti kaybettiği toprakları geri alma siyaseti izlemeye başlamıştır. Ayrıca duraklama dönemi biterken, gerileme dönemi başlamıştır.
İstanbul Antlaşması1700 Rusya Çarlığı
  1. 1686-1700 Osmanlı-Rus Savaşı'nın sonuçlandıran barış anlaşmasıdır. 1699'daki Karlofça Antlaşması'nın devamı niteliğindedir.
  2. Bu antlaşmanın hükümlerine göre Osmanlı Devleti, Azak Kalesi'ni Rusya'ya bıraktı. Ruslar'ın Karlofça'da istedikleri için barış yapılamayan Kerç Kalesi ise Osmanlılar'da kalacaktı. Ayrıca Osmanlı Devleti, Rusya'nın Taganrog'da inşa ettiği kaleyi de kabullendi. Böylece Rusya Karadeniz'de kendisine sağlam bir yer yapmış oluyordu.
  3. Ruslar, Kudüs'ü serbestçe ziyaret edebileceklerdi.
  4. Rusya, İstanbul'da daimi elçi bulundurabilecekti.
Prut Antlaşması1711 Rusya Çarlığı
  1. 1710-1711 Osmanlı-Rus Savaşını sona erdiren barış antlaşması.
  2. Azak Kalesi, Osmanlılara geri verilecek. (Karadeniz tekrar Osmanlı gölü haline geldi.)
  3. Ruslar, İstanbul'da daimi elçi bulundurmayacaklar.
  4. İsveç Kralı Şarl'ın serbestçe ülkesine dönmesine izin verecekler.
  5. Ruslar, Lehistan'ın içişlerine karışmayacaklardı.
Pasarofça Antlaşması1718 Avusturya Arşidüklüğü
  1. 1715-1718 Osmanlı-Avusturya-Venedik Savaşı'nı sona erdiren barış antlaşması.
  2. Avusturya ile Niş, Banat Dağları ve Transilvanya Alpleri hudut kesildi.
  3. Mülteci olarak Osmanlı Devleti'ne sığınan Erdel prensi II. Rákóczi Ferenc ailesiyle beraber Osmanlı-Avusturya sınırında oturmak ve emniyeti sağlanmak şartıyla iade edilecekti.
  4. Venedikliler; Mora Yarımadasını, Korintos ile çevresini, Egin Körfezindeki adaları, İyonya Adalarını, Aya Mavri Adasını ve Girit’te üç iskeleyi Osmanlı Devletine verecekti.
  5. İran yoluyla Avrupa'ya gelen tüccarlar, dönüşte Tuna gümrük vergilerinden muaf tutulacaktı.
  6. Antlaşmanın süresi ise 24 yıldı.
  7. Pasarofça Antlaşmasıyla, Osmanlı Devleti; Avusturya’ya toprak vermesine rağmen, Venedik’ten aldı.
İstanbul Antlaşması1724 Rusya İmparatorluğu
  1. İlk Osmanlı-Rus dostluk anlaşmasıdır.
  2. Osmanlı Devleti ve Rusya, İran'a saldırıp Kuzey Kafkasya'da karşı karşıya gelince İngiltere ve Hollanda'nın araya girmesi ile imzalanmıştır. Bu antlaşmayla olası bir Osmanlı-Rus savaşı önlenerek Safevilerin Kafkaslardaki toprakları Osmanlı Devleti ve Rusya tarafından paylaşılmıştır.
  3. Bu antlaşmayla Derbent, Bakü Kaleleri ve Dağıstan, Rusya'ya bırakıldı. Gence, Karabağ, Ahıska, Revan ve Tebriz Osmanlı Devleti'ne verildi.
  4. Ama İran'da Safevî Şahı I. Hüseyin'in İran'ı istila eden Afganlara esir düşmesiyle yönetimi ele geçiren Avşar Türklerinden Nadir Şah bu antlaşmayı tanımamış ve Osmanlılara savaş açmıştır.
Hemedan Antlaşması1727 Safevî Devleti
  1. 1723-1727 Osmanlı-İran Savaşı'nı sona erdiren barış antlaşması.
  2. Bu antlaşmayla Osmanlılar Tebriz dışında ele geçirmiş oldukları Nihavend, Kirmanşah ve Hemedan'ı İran'a geri verdiler.
Ahmet Paşa Antlaşması1732 Safevî Devleti
  1. 1730-1732 Osmanlı-İran Savaşı'nı sona erdiren barış antlaşması.
  2. Kafkasya Osmanlılara verildi.
  3. Batı İran ve Azerbaycan İranlılarda kaldı.
  4. Güneyde Kasr-ı Şirin sınırı değişmedi.
  5. Kuzeyde Aras Irmağı iki ülke arasında sınır yapıldı.
  6. Bu antlaşma, Osmanlı Devletinde sadrazamın, İran’da da Şah’ın değişmesine sebep olmuştur.
İstanbul Antlaşması1736 Afşar Hanedanı
  1. 17 Ekim 1736 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu ve İran'da kurulan Afşar Hanedanı arasında imzalanmış bir barış ve düzenleme antlaşmasıdır. 1735-1736 Osmanlı-İran Savaşını sona erdirmiştir.
  2. Bu antlaşmayla Osmanlılar Nadir Şah'ı İran Şahı olarak kabul ettiler. Ayrıca 1730-1732 Osmanlı-İran Savaşı sonucunda imzalanan Ahmet Paşa Antlaşmasıyla elde ettikleri Gence, Tiflis ve Revan'ı İran'a bırakmak zorunda kaldılar.
  3. Fakat uzun vadede bu antlaşma ne Osmanlı Devletini ne de İranlıları tatmin etti ve iki ülke arasındaki çatışmalar 1746 yılına kadar devam etti.
  4. Aynı zamanda bu antlaşma İran'daki Safevi Hanedanı'nın sona erip yerine Afşar Hanedanı'nın kurulduğunun Osmanlı İmparatorluğu tarafından da resmen kabul edildiğini göstermesi açısından önemli bir belgedir.
Belgrad Antlaşması1739 Avusturya Arşidüklüğü
Rusya İmparatorluğu
  1. 1735-1739 Osmanlı-Rus-Avusturya Savaşı'nı sona erdiren barış antlaşması.
  2. Bu antlaşma ile Avusturya Pasarofça Antlaşması ile aldığı yerleri (Sırbistan, Belgrad, Eflak'ın bazı kısımlarını ve Bosna'da bir sınır bölgesini) Banat bölgesi hariç geri verdi.
  3. Azak Kalesi yıkıldı, toprakları Osmanlı Devleti ile Rusya arasında sınır oldu.
  4. Kuzey Kafkasya'da bulunan ve dağ geçitlerini (Daryal Geçidi, vb...) denetleyen Kabartay bölgesi (Kabardiya) tarafsız bir bölge olarak kabul edildi.
  5. Ruslar, Kırım'dan çekilmeyi kabul etti.
  6. Karadenizde savaş ve ticaret gemileri bulunduramayacaktı.
  7. Osmanlı Devleti'nin imzaladığı son kazançlı antlaşmadır.
  8. Çünkü Belgrad Antlaşmaları ile Karadeniz’in bir Türk gölü olduğu bir kez daha kabul edildi. Bu antlaşma ile Karadeniz'in Türk gölü olduğu son kez onaylanmıştır.
  9. Ayrıca bu antlasmanın imzalanmasında etkili olan Fransızlara karşı kapitülasyonlar süresiz olarak uzatılmıştır.
Kerden Antlaşması1746 Afşar Hanedanı
  1. 1742-1746 Osmanlı-İran Savaşını sona erdiren barış antlaşması.
  2. Bu antlaşma II. Kasr-ı Şirin Antlaşması olarak da bilinir. Çünkü bu antlaşmayla Kasr-ı Şirin Antlaşması sınırlarına geri dönülmüştür.
  3. Bu antlaşma, Osmanlı-İran Savaşlarına uzun bir süre ara verdi ve bu antlaşmayla 1775'e kadar sürecek bir barış dönemi başlamıştır.
Küçük Kaynarca Antlaşması1774 Rusya İmparatorluğu
  1. 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşını sona erdiren barış antlaşması.
  2. Kırım Hanlığı'yla Kuban ve Bucak Tatarları siyâsî bakımdan müstakil olup, ancak dînî işlerinde Hilafet makamına tâbi olacaklardır.
  3. Kılburun, Kerç, Yenikale ve Azak Kalesi'yle Dinyeper (Özi) ve Buğ (Aksu) nehirleri arasındaki arazi, Rusya’ya terk edilmiş ve Aksu hudut kabul edilmiştir.
  4. Ruslar tarafından işgal edilen Besarabya, Eflak, Boğdan ve Gürcistan ülkeleriyle Akdeniz adaları Osmanlılara iade olunacaktır.
  5. Rus ordusu, Bulgaristan’da Tuna’nın sağ sahilinden, bir ay içinde sol sahiline çekilecektir.
  6. Rusya, Osmanlı topraklarındaki Ortodoksları daimî surette himaye edebilecektir.
  7. Rus sefirlerinin, Eflâk ve Boğdan vaziyetleri hakkındaki müracaatları dikkate alınacaktır. (Bu madde mucibince memleketin işlerinde Rus müdahalesine devamlı açık kapı bırakılmış oluyordu.)
  8. Rus ticaret gemileri, Karadeniz’le Akdeniz’de hareket serbestisine sahip olacak ve istedikleri zaman boğazlardan geçebilecekler ve Osmanlı limanlarında kalabileceklerdi. Böylelikle Karadeniz bir Türk gölü olmaktan çıktı.
  9. Ruslar, İstanbul'da daimi elçilik bulundurabilecek ve Balkanlar'da istedikleri yerde konsolosluk açabileceklerdi. Bu da Rusların Panslavizm politikasına zemin hazırlamıştır.
  10. İngiltere ile Fransa'ya verilen kapitülasyonlar, Rusya’ya da aynen tanınacaktır.
  11. Osmanlı Devleti, savaş tazminatı olarak, üç senede ve üç taksitte, Rusya’ya on beş bin kese akça verecektir. Osmanlı Devleti, tarihinde ilk defa savaş tazminatı ödemiştir.
  12. Orta-Kuzey Kafkasya'da Osmanlı Devleti ile Rusya arasında tarafsız bir bölge olan Kabartay ya da Kabardiya, Rusya'ya ilhak edildi.
  13. Bu antlaşmayla Osmanlı İmparatorluğu Dünya üzerindeki üç büyük devletten biri olma özelliğini kaybetti.
Aynalıkavak Antlaşması1779 Rusya İmparatorluğu
  1. Bu antlaşma, 21 Mart 1779 Osmanlı İmparatorluğu ile Rusya İmparatorluğu arasında imzalanan bir düzenleme ve ticaret antlaşmasıdır.
  2. Rusya işgal ettiği Kırım'ı tekrar boşaltarak buradaki kuvvetlerini geri çekmeyi kabul etmiştir.
  3. Osmanlı Devleti, Şahin Giray'ın hanlığını tanıyacak, fakat, sonraki hanların seçimi için, padişahın halife olarak onayı alınacaktı.
  4. Akdeniz ve Karadeniz'de, Fransızlarla İngilizlere tanınan ticari haklar Rusya'ya da tanınacaktı.
  5. Bu antlaşma ile Kırım'ın bağımsızlığı yeniden onaylanmış oldu.
Ziştovi Antlaşması1791 Avusturya Arşidüklüğü
  1. 1787-1791 Osmanlı-Avusturya Savaşını sona erdiren barış antlaşması.
  2. Ziştovi Antlaşmasıyla Avusturya Arşidüklüğü, savaş sırasında aldığı toprakları Osmanlı Devleti'ne geri verdi. Orsova ile Unna suyu taraflarındaki küçük bir arazi ise Avusturya'ya bırakıldı.
  3. Avusturya, Rusya'ya açık ya da gizli hiçbir yardımda bulunmayacağına dair bir garanti verdi.
Yaş Antlaşması1792 Rusya İmparatorluğu
  1. 1787-1792 Osmanlı-Rus Savaşını sona erdiren barış antlaşması.
  2. Küçük Kaynarca (1774), Aynalıkavak (1779), Ticaret (1783) ve 1784’te Kırım ile Taman’ın ilhakıyla Kuban Irmağı'nın hudut tayini hakkındaki antlaşmalar yine eskisi gibi kalıyordu. Yani bu antlaşmayla Osmanlı Devleti, Kırım'ın Rusya'ya ait olduğunu kabul etmiştir.
  3. Turla (Dinyester) Nehri hudut kesilerek, bunun sol tarafındaki arazi, yani Aksu ile Turla arasındaki Özi (bugün Ochakov) kalesi dahil Özi Kırı (yani Özi ve Hocabey sancakları), Ruslara terk edildi. Sağ tarafındaki memleketler, yani Bender, Akkerman, Kili, İsmail ve diğer tarafta Rusların işgalindeki kale ve şehirler Osmanlılara iade ediliyordu.
  4. Boğdan Voyvodalığının borçları ve geride kalan vergileri iptal edilecek ve antlaşmadan sonraki iki yıl, her türlü vergiden muaf tutulacaktı. Af ilan edilip, isteyenler yine memleketlerine dönebileceklerdi.
  5. Tiflis Hanlığına Çıldır valileri veya beyleri tarafından taarruz olunmayacaktı.
  6. Kuzey Afrika'daki Garp ocakları, Rus ticaret gemilerine taarruzda bulunurlarsa, zarar tazmin edilecekti.
  7. Anapa kalesi, Osmanlılara geri verildi.
  8. Bu antlaşmayla gerileme dönemi sona ermiş ve dağılma devri başlamıştır.
Trablus Antlaşması1795 Amerika Birleşik Devletleri
  1. 4 Kasım 1796'te ABD ile Osmanlı İmparatorluğu arasında imzalanan yardımlaşma ve ticaret antlaşmasıdır.
  2. 5 Eylül 1795'te ABD bu tehdide karşı bir anlaşma yapmayı kabul etti. Bu anlaşmaya göre ABD, Cezayir'deki esirlerin iadesi ve gerek Atlas Okyanusu'nda, gerekse Akdeniz'de ABD sancağı taşıyan hiçbir tekneye dokunulmaması karşılığında, 642.000 altın ve yılda 12.000 Osmanlı altını (21.600 dolar) ödeyecekti.
  3. Dili Türkçe olan ve 22 maddeden oluşan anlaşmaya, Amerika Birleşik Devletleri adına Joseph Donaldson ve Osmanlı İmparatorluğu adına Cezayir Beylerbeyi Cezayirli Hasan Paşa nam-ı diğer Hasan Dayı imza koydular.
  4. Bu antlaşma; ABD'nin iki asrı aşkın tarihinde, yabancı bir dille imzalanan tek anlaşması olduğu gibi, yabancı bir devlete vergi ödenmesini kabul eden tek ABD belgesidir.
  5. ABD, 22 maddelik bu antlaşmaya 1818 yılına kadar bağlı kalıp vergi ödemiştir.
Tunus Antlaşması1797 Amerika Birleşik Devletleri
  1. 28 Ağustos 1797 ile Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı Tunus Beyliği valisi ile ABD arasında imzalanan barış antlaşmasıdır.
  2. Antlaşmanın birinci maddesi şöyledir: Amerika Birleşik Devletleri ve Tunus Beyi Muhteşem Paşa, arasında ebediyen süren ve değişmez bir barış olacaktır. Aynı zamanda kalıcı bir dostluk olacak ve bu dostluk gittikçe daha artacaktır.
  3. Bu antlaşmada Osmanlı Antlaşmalarında geleneksel düzenlere uyularak açılış cümlesinden itibaren dinsel görülebilen bir üslup ve dil kullanılmıştır. Örneğin, Birleşik Amerika Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı İsa peygamber dinini kabul edenler arasında en seçkin olarak yer alan ve bu nedenle sonucu saadetli olacak kişi olarak nitelendirilmektedir. Osmanlı tarihinden, diplomasi dilinden ve kullanışından habersiz olduğu gayet açık olan bu Amerikalı Papaz W.C. Anderson antlaşmadaki bu ifadeden Osmanlıların Hristiyan dinini tanıdığı anlamını çıkartmıştır.
  4. Tunus Antlaşması Osmanlı Devletine tabi olan Tunus Beyliğine, Amerika Birleşik Devletleri gemi ve denizcilerine karşı, Amerika Birleşik Devletleri'nin diğer bir Osmanlı tabisi olan Cezayir Beylerbeyliği ile imzalanmış olan Trablus Antlaşmasından daha fazla yükümlülük sağlayan ve maliyet yükleyen bir antlaşmadır.[1]
El-Ariş Antlaşması1801 Fransa 1. Cumhuriyet
  1. 24 Ocak 1800 tarihinde Fransa ve Osmanlı Devleti arasında imzalanmış ateşkes sözleşmesi. Fransa'nın Mısır Seferi çerçevesinde imzalanmış, Büyük Britanya'nın karşı çıkması nedeniyle uygulamaya konamamıştır.
  2. Fransa bu sözleşmenin hükümlerine göre, 1798 yılında işgal etmiş olduğu Mısır'ı boşaltacaktı.
  3. Sözleşme uyarınca Fransa ordusu mensuplarının ülkelerine dönmeleri için Büyük Britanya tarafından pasaport ve geçiş belgeleri verilmesi gerekiyordu. Bu durumda, bu dönemde Osmanlı Devleti'nin müttefiki konumunda olan İngiltere sözleşmeye taraf oluyordu.
  4. Başlangıçta Büyük Britanya'nın da desteklediği bu sözleşme, Şubat 1800'de Britanya donanması amirali George Elphinstone Keith'in sözleşmeyi imzalamayı reddetmesi nedeniyle yürürlüğe girmedi.
  5. Osmanlı Devleti, bu antlaşmadan sonra diğer ülkelerin Osmanlı Devleti üzerindeki amaç ve emellerine göre izledikleri yolu değerlendirerek denge politikası izlemeye başlamıştır.
Paris Barış Senedi1801 Fransa 1. Cumhuriyet
  1. Fransa ve Osmanlı Devleti arasında yapılacak olan bir barış anlaşmasına hazırlık niteliğindeki görüşmelerin sonucunda 9 Ekim 1801'de Paris'te imzalanan hukuki bir antlaşmadır. Ayrıca Fransa'nın Mısır Seferi'ni sona erdiren hukuki metinlerden biridir.
  2. 1798 yılında başlayan Mısır seferi, 1801'de Fransa'nın yenik düşerek birliklerini geri çekmesiyle sonuçlanmıştı. 27 Haziran 1801 tarihinde Fransa birliklerinin Mısır'dan geri çekilmesini düzenleyen sözleşmenin imzalanmasından sonra, Osmanlı Devleti ve Fransa arasında nihai bir barış antlaşması imzalanması için görüşmelere başlandı. Paris Barış Senedi, bu bağlamda hazırlanmış, anlaşmanın imzalanmasında Fransa'yı temsilen Napolyon Bonapart ve dışişleri bakanı Charles Maurice de Talleyrand-Périgord, Osmanlı Devleti'ni temsilen elçi Seyid Ali Efendi hazır bulunmuştur.
  3. Anlaşma dört maddeden oluşmaktadır. İlk maddede iki devlet arasındaki düşmanlığın sona ereceği bildirilmekte, Mısır'ın Osmanlı Devleti'ne geri verileceği, Osmanlı Devleti'nin sınırlarının Mısır Seferi öncesindeki duruma döneceği belirtilmektedir. İkinci maddede Fransa 1800 yılında Osmanlı Devleti ve Rusya arasındaki bir anlaşmayla kurulan Yedi Adalar Cumhuriyeti'ni tanımakta, Osmanlı Devleti ise söz konusu cumhuriyet üzerinde Fransa ve Rusya'nın garantörlüğünü kabul etmektedir. Üçüncü maddede, sefer sırasında el konulan malların taraflara geri verilmesi ve savaş esirlerinin serbest bırakılması düzenlenmektedir. Son madde ise Fransa'nın daha önce Osmanlı Devleti ile imzalamış olduğu ticari anlaşmaların yenilendiğini bildirmektedir.
Paris Antlaşması1802 Fransa 1. Cumhuriyet
  1. 25 Haziran 1802'de Paris'te, Fransa ile Osmanlı İmparatorluğu arasında imzalan bir barış antlaşmasıdır. Napolyon'un Mısır Seferi'nin 1798 yılında başlamasından itibaren bozulan ikili ilişkileri barış ilkeleri temelinde yeniden düzenleme amacı taşır.
  2. İki devlet arasındaki barış görüşmeleri 1801 yılında başlamış, 9 Ekim 1801'de imzalanan Paris Barış Senedi ile barışın hazırlık ilkeleri kabul edilmişti. 1802'de imzalanan anlaşma, nihai barış antlaşması niteliğindedir. Fransa tarafından Napolyon Bonapart yönetiminin dışişleri bakanı Charles Maurice de Talleyrand-Périgord, Osmanlı tarafından ise Seyyid Mehmet Sait Galip Efendi antlaşmayı imzalamıştır.
  3. On maddeden oluşan bu antlaşmanın ilk maddesi iki devlet arasında barışın tesis edildiğini belirtmekteydi. İkinci maddesi ise Fransa'nın Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde daha önceden sahip olduğu bütün kapitülasyon haklarının aynen devam edeceğini bildirmekteydi. Aynı maddede Osmanlı İmparatorluğu Fransa gemilerine Karadeniz'de serbest dolaşım hakkı tanıyordu. Üçüncü maddede Fransa'nın Mısır Seferi öncesinde sahip olduğu ticari hakların geçerli olduğu vurgulanıyordu. Dördüncü maddede Osmanlı İmparatorluğu, Fransa ve İngiltere arasında 25 Mart 1802'de hazırlanmış olan Amiens Antlaşması'nı tanıyor ve söz konusu antlaşmanın Osmanlı İmparatorluğu ile bağlantılı olan maddelerini kabul ediyordu (III. Selim daha önce 13 Mayıs 1802'de tek taraflı olarak Amiens Antlaşması'nı tanıdığını açıklamıştı.
  4. Paris Antlaşması'nın 5. maddesiyle Osmanlı İmparatorluğu ve Fransa birbirlerinin toprak bütünlüklerini karşılıklı olarak garanti ediyorlardı. Altıncı ve sekizinci maddelerle el konulan mallar ve savaş esirlerinin durumu düzenleniyordu. Yedinci madde gümrük kurallarının eski kapitülasyonlara göre yeniden düzenlenmesini öngörüyordu. Dokuzuncu maddeyle Osmanlı Devleti Fransa lehine en çok gözetilen ulus kaydı düşüyordu (bu statü ikinci maddede de belirtilmişti). Onuncu madde, antlaşmanın onanması ve yürürlüğe girmesine ilişkindi.
Kale-i Sultaniye Antlaşması1809 Birleşik Krallık
  1. 1807-1809 Osmanlı-Büyük Britanya Savaşı'nın sonucu olarak 5 Ocak 1809 tarihinde, Osmanlı İmparatorluğu ile Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı arasında imzalanmış bir antlaşmadır. Antlaşmaya Osmanlı tarafını temsilen nişancı Mehmet Emin Vahat Efendi, Birleşik Krallık tarafını temsilen Robert Adair imza koymuştur.
  2. On iki maddeden oluşan bu antlaşmaya göre Büyük Britanya'nın işgal etmiş olduğu Osmanlı toprakları Osmanlı İmparatorluğu'na geri verilecekti. Osmanlı topraklarında bulunan Britanyalı tüccarların savaş sırasında Osmanlı İmparatorluğu tarafından el konulmuş olan malları sahiplerine iade edilecekti.
  3. Antlaşmanın 4. maddesi, Eylül 1675'te Büyük Britanya ile Osmanlı arasında imzalanmış olan ve daha önceki Britanya imtiyaz ve kapitülasyonlarının bir özeti niteliğinde olan antlaşmanın geçerli olduğunu bildiriyordu. Buna ek olarak, 5. maddede, Birleşik Krallık'ın da kendi sınırları içinde ticaret yapacak olan Osmanlı gemilerine ve tüccarlarına elverişli koşullar sağlayacağı belirtiliyordu. Altıncı maddede, Osmanlı İmparatorluğu'nun belirlemiş olduğu gümrük haddinie Britanyalı tüccarların kabul edileceği bildiriliyordu.
  4. Yedinci, sekizinci ve dokuzuncu maddeler, diplomatik temsil konusunda düzenlemeler getiriyordu. Elçilere karşılıklı olarak saygı gösterilecek, Osmanlı Devleti kendi tebasının haklarını korumak için Malta dahil olmak üzere Birleşik Krallık yönetimindeki topraklarda şehbender (konsolos) görevlendirebilecekti. Büyük Britanya'nın Osmanlı topraklarındaki diplomatik temsilciliklerinde tercüman görevlendirilmesi, Osmanlı İmparatorluğu tarafından verilecek beratlarla mümkün olacaktı. Tüccar ve zanaatkârlara tercüman beratı verilmeyecekti. Osmanlı İmparatorluğu tebasından kişiler Birleşik Krallık konsolosu olarak görevlendirilemeyecekti. Onuncu maddede, Osmanlı tebasından kişilerin Büyük Britanya himayesine alınamayacağı belirtiliyordu.
  5. Antlaşmanın en önemli maddesi olan on birinci maddeyle, savaş gemilerinin Çanakkale ve İstanbul boğazlarından geçmelerinin önceki dönemlerde her zaman yasak olmuş olduğu hatırlatılıyor, bu eski kurala tüm devletlerin barış döneminde de uyması isteniyordu. Büyük Britanya tarafı, bu kurala uyacağını belirtiyordu.
  6. Son maddede antlaşmanın yürürlüğe giriş süreci düzenlenmişti.
  7. Ayrıca bu antlaşmanın bazı gizli maddelerinde Birleşik Krallık'ın Osmanlı İmparatorluğu'na Fransa'ya karşı bir savaş halinde destek vereceği hükümleri bulunmaktaydı.
Bükreş Antlaşması1812 Rusya İmparatorluğu
  1. 1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı'nı sona erdiren barış antlaşması.
  2. Rusya, Eflak ve Boğdan'dan çekilecek, Besarabya bölgesi ise Ruslara bırakılacak.
  3. Osmanlılar Bosna ve Eflak ve Boğdan'dan 2 yıl vergi almayacak.
  4. Sırplar, iç işlerinde serbest olacaklar.
  5. Tuna nehrinde hem Osmanlı hem de Rus gemileri serbestçe dolaşabilecek. Prut ve Tuna nehirlerinin sol sahilleri iki ülke arasında sınır kabul edilecek.
  6. Anapa kalesi ile birlikte, kuzeyde Kuban Irmağı ağzından güneyde Bzıb Irmağı ağzına değin uzanan Karadeniz kıyı kontrolu Osmanlılara, Bzıb Irmağından güneydeki Rion Irmağına değin Karadeniz kıyılarının kontrolü de Ruslara bırakıldı.
Erzurum Antlaşması1823 Kaçar Hanedanı (İran)
  1. 1821-1823 Osmanlı-İran Savaşını sona erdiren barış antlaşması.
  2. Bu antlaşmayla İran ele geçirdiği yerleri geri vererek eski sınırlarına çekilmeyi kabul etti.
  3. 1639'daki Kasrı Şirin ve 1746'daki ve Karden Antlaşması ile belirlenen sınırlar yeniden yürürlüğe girdi.
  4. Bu antlaşma Osmanlı-İran mücadelesini sona erdirmiştir. Çünkü bu antlaşmadan sonra bir daha Osmanlı İmparatorluğu ile İran arasında savaş olmamıştır.
  5. Bu antlaşma, kendisinden önceki iki antlaşmanın sınırlarını tasdik edip pekiştirdiğinden ve Osmanlı-İran Savaşlarını sona erdirdiğinden dolayı kendisinden önceki iki antlaşmayla beraber günümüzdeki Türkiye-İran sınırının belirlenmesinde önem arz etmektedir.
Akkerman Antlaşması1826 Rusya İmparatorluğu
  1. Bu antlaşma, 7 Ekim 1826 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu ile Rusya arasında Romanya'nın Akkerman kentinde imzalanmış bir düzenleme ve ticaret antlaşmasıdır.
  2. Rusya, 1812 Bükreş Barış Antlaşması, hükümlerinin açıklığa kavuşturulması ve yorumlanması yolunda 1814’den beri çalışmış en sonunda 17 Mart 1826’da Babıali’ye verdiği bir ültimatom ile amacına kavuşmuştur. Osmanlı ve Rus delegeleri Akkerman’da görüşmelere başlamışlardır. Ruslar isteklerini çok genişletmişler ve hemen hepsini kabul ettirmişlerdir. Böylece meydana gelen Akkerman Antlaşması, 1812 Bükreş Barış Antlaşması’nın yorumlanması ve açıklanması durumundan çıkarak, Bükreş Antlaşması’nı baştan başa değiştiren bir şekil almıştır.
  3. Sekiz madde ile buna bağlı iki ayrı ekten meydana gelen Akkerman Antlaşması’na göre Osmanlı Devleti, Bükreş Antlaşması hükümlerine göre kendisine verilmesi gereken Kafkas kalelerinden vazgeçmiş, savaş sebebiyle Rus uyruklarının zararlarını ödemeyi, Rus tüccarlarının Osmanlı ülkesi içinde serbestçe ticaret yapabilmelerini ve Rusya’nın Karadeniz ticaretini geliştirmek için başka devlet gemileri hakkında Çar hükümeti tarafından girişilecek teşebbüslerde yardım etmeyi kabul etmiştir. Ayrıca iki devlet arasında daha önceki antlaşmaların hükümleri kuvvetlendirilmiştir. Antlaşmaya bağlı olan ve iki ekten birincisi ile Eflâk ve Boğdan’da voyvodaların Boyarlar tarafından ve yedi yıl süre ile seçimleri, voyvodaların Babıali’ye bağlı olmaksızın memleketlerini yönetmeleri ve Rusya’nın tasvibi alınmadan azilleri yoluna gidilmemesi kararlaştırılmıştır. İkinci ekte ise Bükreş Barış Antlaşması ile Sırplara verilmiş olan imtiyazlar ve on sekiz ay içinde Sırp temsilcileri ile görüşmeler yapılıp verilecek kararlar üzerine bir ferman çıkarılarak, bunun Rusya’ya bildirileceğine söz verilmiştir. Besarabya’da da Rusya’nın yararına olmak üzere bir sınır düzeltilmesi yapılmıştır.
  4. Bükreş Antlaşmasını baştan başa değiştiren sekiz madde ve buna bağlı iki senetten ibaret olan bu anlaşmaya göre, Rusya Karadeniz'de gemi bulundurmak hakkını almış ve Rus tüccarlarının Osmanlı toprakları içinde serbestçe ticaret yapmalarını kabul Osmanlılara ettirmiştir.
  5. Osmanlı Devleti’nin her bakımdan zayıf bulunduğu bir sırada, Rusya’nın savaş tehdidi karşısında imzalamak zorunda kaldığı Akkerman Antlaşması, Osmanlı Devleti’nin zararına bir belge olmuştur. Bu gibi nedenlerden dolayı Akkerman antlaşması, Osmanlı Devletinin aleyhinde olan önemli antlaşmalardan biridir.
Edirne Antlaşması1829 Rusya İmparatorluğu
  1. 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı'nı sona erdiren barış antlaşması.
  2. Yunanistan bağımsız bir devlet olacaktır.
  3. Eflak, Boğdan ve Sırbistan'a özerklik-otonomi tanındı.
  4. Ruslar, işgal ettikleri yerlerin çoğunu geri verdiler.
  5. Rus ticaret gemilerine boğazlarda geçiş hakkı tanındı.
  6. Osmanlı İmparatorluğu, Rusya İmparatorluğu'na savaş tazminatı ödemeyi kabul etti.
  7. Antlaşmanın 10. maddesine göre Osmanlı İmparatorluğu Rusya İmparatorluğu, İngiltere ve Fransa'nın Londra'da 6 Temmuz 1827'de ve buna dayalı olarak yine Londra'da 22 Mart 1829'da aralarında yaptıkları, Yunanistan Krallığı'nın kurulmasını ve bağımsızlığını öngören anlaşma ve protokolü kabul edecekti. (Londra Antlaşması)
  8. Osmanlı Devleti, Çerkesya üzerindeki tüm haklarını bu arada Kuban Irmağı ile Bzıb Irmağı arasındaki Karadeniz kıyı kontrolunu Rusya'ya devretti. Çerkesya'daki Anapa ve Sucuk-Kale (şimdiki Novorossiysk) limanlar/kaleler dışında, Poti limanı, Ahıska ve Ahilkelek'de Rusya'ya bırakıldı.
İstanbul Antlaşması1832Yunanistan Krallığı Yunanistan Krallığı
  1. Edirne Antlaşması'ndan sonra 7 mayıs 1832 tarihinde imzalanan ve Yunanistan'ın Osmanlı Devleti'nden tamamen ayrılarak resmen bağımsızlığını kazandığı düzenleme antlaşmasıdır.[2]
Kütahya Antlaşması1833 Mısır Hidivliği
  1. Birinci Mısır-Osmanlı Savaşını sona erdiren barış ve düzenleme antlaşması.
  2. Mehmet Ali Paşa’ya Mısır ve Girit valiliklerinin yanı sıra Şam valiliği verilecekti.
  3. Oğlu İbrahim Paşa’ya Cidde valiliği ile Adana muhassıllığı (vergi toplama hakkı) verilecekti.
  4. Bu antlaşma her iki tarafı da memnun etmemiştir.
Hünkâr İskelesi Antlaşması1833 Rusya İmparatorluğu
  1. Osmanlı İmparatorluğu'nun Rusya İmparatorluğu ile imzaladığı bir karşılıklı yardımlaşma ve saldırmazlık antlaşmasıdır.
  2. 8 Temmuz 1833’te imzalanan antlaşma, 6 açık ve biri gizli olmak üzere yedi maddeden meydana geliyor ve 8 sene için geçerli sayılıyordu. Antlaşmanın açık maddelerinde; iki devletin sadece savunma maksadıyla bu antlaşmayı imzaladığı, herhangi bir savaş vukuunda birbirlerine yardım edecekleri, yardımı isteyenin diğerinin masraflarını karşılayacağı, süresinin 8 yılı aşmayacağı, iki ay içinde onaylanacağı gibi hususlar bulunuyordu. Gizli maddede ise; Rusya, Batı ile savaşa girdiği anda, Osmanlıların, boğazları Batılılara kapatacağı hususu vardı. Bu madde, Rusya'nın bu dönemde rekabet içinde olduğu Birleşik Krallık ve Fransa'ya karşı konmuştur.
  3. Bu antlaşma ile Boğazlar sorunu ortaya çıkmıştır. Boğazlar sorunu 1841'deki Londra Konferansı'nda tekrar ele alınmıştır.
Baltalimanı Antlaşması1838 Birleşik Krallık
  1. Osmanlı İmparatorluğu'nun Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı ile İstanbul'un Baltalimanı semtinde imzaladığı ticaret antlaşmasıdır. Bu antlaşmanın bazı maddeleri şunlardır:
  2. Tekel sistemi kaldırıldı. Britanyalılara diledikleri miktarda hammaddeyi satın alma imkânı verildi.
  3. İç ticarete Osmanlı vatandaşlarının yanı sıra Britanyalıların de katılması öngörüldü.
  4. Britanya vatandaşları Osmanlı ürünlerini Osmanlı tebâsından tâcirlerle aynı vergi koşulları altında satın alma hakkına sahip oldular.
  5. Britanyalılarla olan transit ticaretten alınan vergi resmi kaldırıldı.
  6. Büyük Britanya gemileriyle gelen Britanya malları için bir defa gümrük ödendikten sonra, mallar alıcı tarafından nereye götürülürse götürülsün bir daha gümrük ödenmeyecekti.
Londra Antlaşması1840 Mısır Hidivliği
Birleşik Krallık Birleşik Krallık
Avusturya-Macaristan Avusturya-Macaristan İmparatorluğu
Prusya Krallığı
Rusya İmparatorluğu Rusya İmparatorluğu
  1. 15 Temmuz 1840 tarihinde bir taraf olarak Osmanlı Devleti ve ikinci taraf olarak Mısır Hidivliği, Birleşik Krallık, Avusturya-Macaristan, Prusya, Rusya devletlerinden oluşan Büyük Avrupa Güçleri arasında imzalanmış bir barış ve düzenleme antlaşmasıdır.[3] II. Mısır-Osmanlı Savaşını sona erdirmiştir.
  2. Bu antlaşmada Osmanlı İmparatorluğu'nun çökmesinin Avrupa üzerideki denge bozucu etkisinden endişe eden Büyük Avrupa Güçlerinin etkisiyle Osmanlı İmparatorluğu ile Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın Mısır'ı arasında daha önce imzalanan antlaşmaları ve hala devam eden savaş gelişmeleri özetlemektedir. Antlaşmanın bazı önemli maddeleri şunlardır:
  3. Kavalalı Mehmet Ali Paşa ve varisleri olan hükümet idarecilerine Mısır ve Akka Eyaleti (şimdiki Filistin ve İsrail arazileri) üzerinde daimi hükümranlık hakkı tanımaktadırlar ama bu bölgeler Osmanlı İmparatorluğu'nun ayrılmayan bir parçası olmakta devam etmesi şartı da kabul edilmektedir.
  4. Kavalalı Mehmet Ali Paşa 10 gün içinde Suriye'nin geri kalan kısmından da askerlerini çekmesi gerekmektedir.
  5. Kavalalı Mehmet Ali Paşa İskenderiye gelip Mısır'a terk edilmiş olan Osmanlı Donanması'nı tümüyle Abdülmecid emrine geri vermesi gerekmektedir.
  6. Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın Arabistan, Hicaz'daki Kutsal Şehirler, Girit, Adana Mutassarıflığı'ndan ve Osmanlı İmpartorluğu'na ait diğer her bölgeden askeri güçlerini geri çekmesi gerekmektedir.
  7. Bu antlaşmanın son maddesinde antlaşmanın uygulamaya girmesini temin etmek için bu Büyük Avrupa Devletleri ellerinde bulunan ve imkan dahilinde olan her türlü inandırıcı etkenleri kullanma üzerinde anlaştıklarını da belirtmişlerdir.
  8. Fakat bu antlaşmaya katılmayan ve Kavalalı Mehmet Ali Paşa'ya arkalık sağlayan Fransa ve ona dayanan Kavalalı Mehmet Ali Paşa ilk önce bu antlaşmaya katılıp imzalamayı kabul etmemiştir. Bunun üzerine bu antlaşmayı Mısır'a kabul ettirmek için zorlamalar kullanılması gerekmiştir. Osmanlı devleti ve (Fransa hariç) Büyük Avrupa devletleri Mısır üzerine gittikçe artan bir şekilde diplomatik, siyasi ve askerî tehdit ve baskı yapmaya başlamışlardır. Britanya ve Avusturya donanma ve kara güçleri Kavalalı Mehmet Paşa elinde bulunan Beyrut ve Akka'ya hücuma geçmişler; Mısır askeri güçlerine karşı galip gelmişlerdir ve 3 Kasim 1840'de Akka'yı ele geçirmişlerdir. Kavalalı Mehmet Ali Paşa Akka'yı kaybettikten sonra, Londra Antlaşması'nın şartlarına uymayı kabul etmiştir. Ancak bu antlaşma şartları yanında Sultan Abdülmecit onun Mısır ve Sudan üzerindeki hükümranlık haklarını açıkça teyit eden fermanlar da ilan etmiştir. Londra Antlaşması (1840) ile Sultan'ın ilan ettiği fermanlar Mısır'ın özel imtiyazlı bir Osmanlı Eyaleti'nin hukuki temelini sağlamıştır. Ancak bundan sonra Kavalalı Mehmet Ali Paşa Suriye'den, Girit'ten, Hicaz ve Arabistan'dan askerlerini tamamen geri çekmiş ve Osmanlı Donanmasını İstanbul'a geri göndermiştir.
  9. Bu antlaşma ve akabindeki olaylar Osmanlı İmparatorluğu'nun kendi içindeki bir isyanı bile büyük devetlerin yardımı olmadan bastıramayacağını göstermesi bakımından önemli bir belgedir.
Londra Antlaşması1841 Birleşik Krallık
Fransa 2. Cumhuriyet
Rusya İmparatorluğu
  1. Avusturya İmparatorluğu, Fransa Krallığı, Birleşik Krallık, Prusya, Rusya İmparatorluğu ve Osmanlı İmparatorluğu'nun 13 Temmuz 1841'de Londra'da imzaladığı uluslararası sözleşme.
  2. Bu antlaşma ile Boğazların barış zamanında savaş gemilerine kapalılığı uluslararası yükümlülük altına alınmıştır. Boğazların kapalılığı kavramı yalnız barış zamanı ile sınırlıdır. Osmanlı Devleti savaşa girdiği takdirde Boğazlan istediği gibi tasarruf edebilecektir. Yani, dilediği devletin savaş gemilerine açabilecektir. Nitekim, bu prensip Kırım Savaşı'nda uygulanacak, İngiliz ve Fransız savaş gemilerinin Karadeniz'e geçmelerine izin verilecektir.
  3. Sonuç olarak; 1841 yılında Osmanlı İmparatorluğu üzerindeki Rus nüfuzu ve baskısı gerilemiş; Fransa'nın Mısır üzerindeki etkinliği ortadan kalkmış; Hünkar İskelesi Antlaşması hükümleri sona ermiş; İngiltere ise en kazançlı ülke durumuna gelmiştir.
Paris Antlaşması1856 Birleşik Krallık
Fransa 2. İmparatorluk
  1. Antlaşmanın Avrupa için önemi, Rusya tarafından bozulan uluslararası dengenin tekrar tesis edilmesidir.
  2. Osmanlı Devleti açısından ise: Başlangıçta Rus tehlikesi bertaraf edildi; Osmanlı Devleti, devletler genel hak ve hukukundan faydalanma imkânı elde etti; Avrupa konseyine girme hakkını kazandı. Ancak, toprak bütünlüğü ve bekası Avrupa büyük devletlerinin kefilliği altına girdi. Karadeniz'de Rusya ile aynı muameleye tabi tutulması haksızlık olarak ortaya çıktı. Keza devletin tamamen bir iç meselesi olan Islahat Fermanı'na antlaşma metni içinde yer verilmesi, müteakip yıllarda iç işlerine müdahale zemini hazırladı.
  3. Birleşik Krallık, Akdeniz ve Hindistan'a giden ticaret yollarını güvenceye aldı. Özellikle Rus Karadeniz donanmasının yok edilmesi, İngiltere'nin sömürgeleri ve Akdeniz ticareti için değerli bir garanti oldu.
  4. Fransa'da İngiltere gibi ekonomik çıkarlar elde etti. Doğu Akdeniz'e yönelik Rus tehlikesi bertaraf edildi ve Napolyon döneminde Fransa'ya karşı kurulmuş olan devletler cephesi parçalanmış oldu.
  5. Piyemonte, İtalya Birliği konusunu Avrupa siyasetinin gündem konusu olmasını sağladı.
  6. Rusya, savaştan yenik çıkmasına rağmen kuvvetli bir devlet olduğunu kanıtladı. Osmanlı Devleti konusunu ileri bir döneme erteledi.
Ayastefanos Antlaşması1878 Rusya İmparatorluğu
  1. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonunda imzalanan barış antlaşmasıdır. Bu antlaşma Osmanlı Devleti açısından oldukça ağır, Rusya için oldukça iyi hükümler içermekteydi. Bu antlaşmaya göre:
  2. Sırbistan, Karadağ ve Romanya (Eflak-Boğdan) tam bağımsızlık kazanacak ve sınırları genişletilecek.
  3. Büyük bir Bulgaristan Krallığı kurulacak, Krallığın sınırları Tuna'dan Ege'ye, Trakya'dan Arnavutluk'a uzanacak.
  4. Bosna-Hersek'e iç işlerinde bağımsızlık verilecek.
  5. Kars, Ardahan, Batum, Artvin, Doğubayazıt ve Eleşkirt Rusya'ya verilecek.
  6. Teselya Yunanistan'a bırakılacak.
  7. Girit ve Ermenistan'da ıslahat yapılacak.
  8. Osmanlı Devleti, Rusya'ya 30 bin ruble savaş tazminatı ödeyecekti.
  9. Ancak bu antlaşma ile Rusya'nın Balkanlarda tamamen hakim bir konuma gelmesi Batılı devletleri telaşlandırdı. Zira Rusların, Bulgaristan yolu ile sıcak denizlere inmeleri, Birleşik Krallık'ın Hindistan'a rahat bir şekilde ulaşmasına ve Avusturya-Macaristan'ın Bosna-Hersek'i ilhakına set çekmiş olacaktı. Osmanlılar bu tepkilerden yararlanarak Kıbrıs’ın idaresini Birleşik Krallık'a bırakmak koşuluyla Berlin'de yeni bir antlaşma (Berlin Antlaşması) zemini elde etmeye başardılar. Ayastefanos’un ağır şartlarını hafifleten Berlin Antlaşması ile Osmanlı Devleti'nin Balkanlar'daki varlığı bir süre daha devam etti.
  10. Ayastefanos Antlaşması, Osmanlı devrinde Sevr Antlaşması gibi kâğıt üzerinde kalan bir antlaşmadır.
Berlin Antlaşması1878 Alman İmparatorluğu
Avusturya-Macaristan Avusturya-Macaristan İmparatorluğu
Birleşik Krallık Birleşik Krallık
İtalya Krallığı
Fransa 3. Cumhuriyet
Rusya İmparatorluğu
  1. Ayestefanaos Antlaşmasında olduğu gibi Sırbistan, Romanya (Eflak-Boğdan) ve Karadağ'ın kendi başlarına bağımsız birer devlet olmaları aynen kabul edildi. Niş Sancağı Sırbistan'a, Dobruca Sancağı Romanya'ya, bunların dışında birkaç kaza Karadağ'a bırakılarak Ayestefanos Antlaşmasıyla öngörüldüğü gibi yeni kurulan bu üç yeni devletin sınırları genişletildi.
  2. Ama Ayestefanos Antlaşmasıyla kurulan Büyük Bulgaristan üç parçaya ayrıldı. Asıl Bulgaristan, iç işlerinde serbest dış işlerinde Osmanlı'ya bağlı özerk bir prenslik haline getirildi. İkinci parça olan Doğu Rumeli vilayeti ise Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı kalacak ancak bu vilayetin valisi Bulgar olacaktı. Üçüncü parça olan bugünkü Batı Trakya, Makedonya, Kosova toprakları ise ıslahat yapmak koşuluyla Osmanlı Devleti'nde kalacaktı. Böylece Rusya'nın gündümündeki Büyük Bulgar Krallığı'nın varlığı ortadan kaldırılmış ve Rusya'nın Ege Denizi'ne inme ihtimaline set çekilmiş oldu.
  3. Bosna-Hersek hukuken Osmanlı'ya bağlı kalacak. Ama yönetimi geçici bir süre Avusturya-Macaristan'a bırakılacak.
  4. Kıbrıs Sancağı İngiltere'ye kiralandı.
  5. Teselya Sancağı, Yunanistan'a (1881) bırakıldı.
  6. Girit, ıslahat yapılmak şartıyla Osmanlı'da kalacak.
  7. Osmanlı Devleti, Ermeniler'in yaşadığı yerlerde ıslahat yapacak.
  8. Kars, Ardahan, Batum ve Artvin sancakları Rusya'ya bırakıldı. Doğubayazıt ve Eleşkirt ise Osmanlı'da kaldı.
  9. Van'ın doğusundaki Kotur yöresi İran'a verildi.
  10. Savaş tazminatı iki katına çıkarıldı. Yani Osmanlı Devleti, Rusya'ya 60 bin ruble savaş tazminatı ödeyecekti.
İstanbul Antlaşması1885 Birleşik Krallık
  1. Osmanlı İmparatorluğu ile İngiltere arasında Mısır konusunda imzalanmış bir düzenleme antlaşmasıdır.
  2. İngiltere ve Fransa Mısır'daki nüfuzlarını arttırmak için çekişme halindeydiler. Bu arada Mısır'da Hidiv Tevfik Paşa'ya karşı bir isyan çıktı. Bu durum İstanbul'da görüşülmekteyken İngilizler İskenderiye'yi topa tuttular ve Osmanlıların karşı çıkmasına rağmen Mısır'ı ele geçirdiler (1882). 1885 yılında Osmanlı Devleti ve İngiltere bir antlaşma yaparak Mısır'ın statüsünü resmi hale getirdiler. Bu antlaşmanın en önemli şartı Osmanlı ve İngiltere hükumetlerinin Mısır’a birer yüksek komiser göndermeleri ve bu komiserlerin hidive yardımcı olmalarıydı. Bu antlaşmayla İngiltere'nin Mısır'daki varlığı resmiyet kazanmış oldu.
İstanbul Antlaşması 1897 Yunanistan Krallığı
  1. 20 Eylül 1897 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu ve Yunanistan Krallığı arasındaki savaşın sonunda imzalanmış olan bir barış antlaşmasıdır.
  2. Osmanlılar Teselya’yı boşaltacak.
  3. Yunanistan savaş tazminatı verecek.
  4. Girit, Osmanlı yönetiminde kalacak ancak padişahın atayacağı Hıristiyan bir vali tarafından yönetilecek.
Uşi Antlaşması1912 İtalya Krallığı
  1. 18 Ekim 1912 İtalya Krallığı ile Osmanlı İmparatorluğu arasında Trablusgarp Savaşı sonunda imzalanan antlaşmadır.
  2. Trablusgarp ve Bingazi'ye tam bir özerklik tanındı. Trablusgarp ve Bingazi, yeni bir kanun ve özel düzenle yönetilecektir.
  3. Trablusgarp ve Bingazi'de Osmanlı Devleti'nin çıkarlarını, padişah adına naibü's-sultan olarak tayin edilen bir görevli koruyacak. Dini ve adli işler, padişah tarafından seçilecek kadılar eliyle yürütülecekti. Kadı ve Naibü's-Sultan'ın maaşları, Osmanlı maliyesince ödenecekti.
  4. Trablusgarp ve Bingazi'nin Düyun-u Umumiye olan borcunu ise İtalya ödeyecekti.
  5. İtalyanlar, kapitülasyonların kaldırılması konusunda Osmanlı Devleti'ne yardım edeceklerdi.
  6. İtalya, On İki Ada'yı geçici olarak elinde tutacak daha sonra Osmanlı Devleti'ne iade edecekti böylelikle Osmanlı İmparatorluğu Balkan Savaşlarında bu adaları savunmak zorunda kalmayacaktı.
Londra Antlaşması 1913 Bulgaristan Krallığı
  1. 30 Mayıs 1913 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu'nun yenilmesiyle sonuçlanan I. Balkan Savaşı sonunda Bulgaristan Krallığı ile imzalanmıştır.
  2. Osmanlı Devleti'nin batı sınırı Midye-Enez hattı olacaktır.
  3. Selanik, Güney Makedonya ve Girit Yunanistan'a verilecektir.
  4. Orta ve Kuzey Makedonya, Sırbistan'a bırakılacaktır.
  5. Ege Adaları'nın geleceğinin saptanması büyük devletlere bırakılacaktır. (Osmanlı Devleti, Ege Adaları'nı fiilen kaybetmiştir.)
İstanbul Antlaşması1913 Bulgaristan Krallığı
  1. 29 Eylül 1913 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu ve Bulgaristan Krallığı arasında II. Balkan Savaşı sonunda yapılmış bir antlaşmadır.
  2. Edirne, Dimetoka ve Kırklareli Osmanlılarda kalacak.
  3. Kavala ve Dedeağaç Bulgaristan’a bırakılacak.
  4. Meriç nehri iki ülke arasında sınır kabul edilecek.
  5. Bulgaristan Krallığı'ndaki Türkler'in siyasi, dini ve sosyal hakları korunacak.
Atina Antlaşması1913 Yunanistan Krallığı
  1. 14 Kasım 1913 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu ve Yunanistan Krallığı arasında Balkan Savaşlarının sonunda imzalanmış bir barış antlaşmasıdır.
  2. Osmanlı İmparatorluğu; Yanya, Selanik ve Girit'in Yunanistan'a ait olduğunu kabul etti.
  3. Yunanistan'da kalan Türklerin durumu da düzenlendi.
Yeniköy Antlaşması1914 Rusya İmparatorluğu
  1. 8 Şubat 1914 tarihinde İstanbul'da Osmanlı İmparatorluğu ve Rusya İmparatorluğu arasında imzalanmış bir düzenleme antlaşmasıdır.
  2. Bu antlaşmayla Osmanlı doğudaki Ermeni illerinin yönetimini fiilen yabancı müfettişlerin idaresine bırakmıştır.
  3. Osmanlı'nın I. Dünya Savaşı'na girmesinin ardından 31 Aralık 1914'te yayınlanan bir fermanla müfettişlikler lâğvedilmiştir.
  4. Bu antlaşma Baskın Oran'a göre Ermeni Tehcirinin en önemli sebebidir.[4]
  5. Antlaşmanın maddeleri ise şöyledir:
  1. Doğu Anadolu'da iki bölgenin başına Avrupalı iki genel müfettiş getirilecektir. İlk bölgeyi Erzurum, Trabzon ve Sivas, ikinci bölgeyi de Van, Bitlis, Harput ve Diyarbakır teşkil edecektir.
  2. Genel müfettişler başında bulundukları vilâyetlerin mülkîye ve adliye mensupları ile polis ve jandarma teşkilâtını kontrol edeceklerdir. Güvenlik kuvvetlerinin yetersiz kalması hâlinde, bu vilâyetlerdeki askerî birlikler de müfettişlerin emrine verilecektir.
  3. Müfettişler, ehliyetsiz olduklarına karar verecekleri memurları azletme, suç işledikleri takdirde mahkemelere sevketme ve yerlerine yenilerini tayin hakkına sahiptirler. Önemli görevlere getirilecek olan yüksek bürokratları da yine müfettişler seçecek ve atamalar hükümet tarafından yapılacaktır.
  4. Memurların gerektiği durumda işten el çektirilmeleri yetkisi müfettişlere aittir. Müfettişler lüzum gördükleri takdirde valilerin azledilmelerini de isteyebilecekler, azil talebi İçişleri Bakanlığı'na gönderilecek, bakanlık tarafından derhal bakanlar kuruluna götürülecek ve dört gün içerisinde karara bağlanacaktır.
  5. Kanunlar, emirler ve resmî duyurular her bölgede o bölgenin yerel dili ile yayınlanacak, mahkemelere yapılacak başvurular da müfettişlerin uygun görmeleri halinde bu dillerde olabilecek, kararlar Türkçe yazılacak ve gerektiğinde tarafların anadillerine tercüme edilecektir.
  6. Başında genel müfettişlerin bulunduğu vilâyetlerin eğitim bütçeleri halkın genel eğitim bütçesine ve vergilere katılmaları oranında belirlenecek ve hükümet cemaatlerin okullarını kendilerinin idare etmelerine engel olmayacaktır.
  7. Müfettişlik mıntıkasında yaşayan her Osmanlı, askerlik hizmetini barış veya savaş zamanında kendi bölgesinde yapacaktır. Ancak, hükümet Yemen, Asir ve Necid gibi uzak bölgelere gerektiği durumda diğer bölgelerin nüfusuna göre alınacak askerlerin oranına uygun şekilde müfettişlik bölgelerinden de asker sevk edebilecek, deniz birlikleri için de yine bu bölgelerden asker alabilecektir.
  8. Hamidiye Alayları yedek süvari birlikleri haline getirilecek, silâhları depolara kaldırılacak, ancak seferberlik yahut manevra dönemlerinde dağıtılacaktır.
  9. Müfettişlik bölgelerinde bir sene içerisinde nüfus sayımı yapılacak, bölge halkının dini, mezhebi, milliyeti ve anadilleri doğru şekilde belirlenecektir. Van ve Bitlis'teki yerel meclisler ile encümen üyeleri şimdilik Müslümanlar ile gayrımüslimlerden ve yarıyarıya teşekkül edecektir.
  10. Meclislerde ve encümenlerde Müslümanlar ve gayrı müslimler arasında uygulanacak olan yarıyarıya teşkil kuralı, müfettişler bir mahzur görmedikleri takdirde öncelikle polis ve jandarmada, daha sonra diğer bütün kamu görevlerinde tatbik edilecektir.
Osmanlı-Alman Gizli Antlaşması1914 Alman İmparatorluğu
  1. I. Dünya Savaşı'na girerken Osmanlı yönetimi üzerinde artan Alman etkisini ittifakla sonuçlandıran ve Osmanlı Devleti'ni resmen İttifak Devletleri safında savaşa sokan gizli ittifak antlaşmasıdır.
  2. 2 Ağustos 1914'te İstanbul'da imzalanmıştır. Osmanlı tarafından antlaşmayı Sait Halim Paşa, Almanya adına ise Alman Büyükelçisi Baron Wangenheim imzalamıştır. Bu antlaşmaya Said Halim Paşa'nın Yeniköy'deki yalısı ev sahipliği yapmıştır. Aynı gün ülke çapında seferberlik ve sıkıyönetim ilan edilmiştir.
  3. Antlaşmaya göre Osmanlı ve Almanya, Avusturya-Sırbistan savaşına tarafsız kalacak; Rusya, Almanya'ya karşı bir saldırı hareketinde bulunursa Osmanlı da savaşa girecek, Osmanlı Devleti'ne herhangi bir saldırı olursa da Almanya Osmanlı'ya yardım edecekti.
  4. Anlaşma maddeleri şöyledir:
  1. Anlaşma tarafları Avusturya-Macaristan ile Sırbistan arasındaki mevcut ihtilafta tarafsız kalmayı taahhüt eder.
  2. Rusya faal askeri adımlarla müdahale eder ve Avusturya-Macaristan dolayıyla casus foederis ile Almanya’yı karşısına alırsa, Türkiye de casus foederis'e tabidir.
  3. Almanya savaş durumunda askeri misyonunu Türkiye’de bırakacaktır. Anında yürürlüğe girmiş olan, Türk Savaş Bakanı Ekselansları ve Alman Askeri Misyon Şefi arasında gerçekleşen önceki anlaşmalara göre, Türkiye adı geçen askeri misyonun Türk ordusunun genel komutasında etkin nüfuz sahibi olacağını garanti eder.
  4. Tehdit durumunda ve gerekli olduğunda Almanya Osmanlı İmparatorluğu topraklarını silahlı kuvvetlerle savunmayı taahhüt eder.
  5. İşbu anlaşma iki ülkeyi mevcut ihtilaftan doğabilecek uluslararası karışıklıklardan korumak için yapılmıştır; belirtilmiş tam yetkili kişiler tarafından imzalandığı andan itibaren yürürlüğe girer ve 31 Aralık 1918 tarihine kadar, mevcut tüm kararlarla bağlayıcıdır.
  6. İmza taraflarından herhangi biri anlaşma bitim tarihinden altı ay öncesine kadar anlaşmanın iptal olacağını bildirmezse anlaşma beş yıl daha uzamış olur.
  7. İşbu belge Alman Kayser Ekselansları, Prusya Kralı ve Osmanlı İmparatoru Ekselansları tarafından tasdik edilecektir. Tasdikler imza tarihinden bir ay sonra takas edilecektir.
  8. İşbu anlaşma gizli kalacaktır ve imza taraflarının biri tarafından ancak diğer tarafın onayı ile yayınlanabilir.[5]
Erzincan Mütarekesi1917Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti
  1. Osmanlı İmparatorluğu ile Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti arasında imzalanan ve Kafkas Cephesindeki savaşları sona erdiren bırakışma.
  2. Mütarekenin maddeleri şu şekildedir;[6]
  1. Yavaş yavaş tabii durum kuruluncaya kadar işgal edilecek toprakların idaresinin makamlar ve askeri memurlar tarafından idare ve bu topraklarda yerleştirilecek askeri kuvvetlerin, idari taksimi ve idari düzeni ve asayiş hususları dikkate alınmak suretiyle taksim ve dağıtımı gereklidir. III. Ordu bölgesinde bulunan bütün işgal edilmiş bölgenin mülki, mahalli ve adli memurları görevlerine gönderilecekse de, kumandanlığın mülki hususlarda başkanlık görevini görmek üzere yetkili büyük idare memurunun acilen tayin ve gönderilmesi lazımdır.
  2. İşgal edilecek topraklarda asayiş düzeninin temini için, acilen bir jandarma teşkilatı yapmak ve bunun için de depo birliklerinin talim heyetlerinden, karargahlar muhafız askerlerinden fırkaların hücum birliklerinden, alay taburlarından ve ordu hizmetinde bulunan bütün jandarma subay ve askerlerinden istifade etmek gereklidir. Vilayet-i müstevliye polislerinden olup, III. Ordu bölgesine ait vilayetler ve sancaklara istihdam edilmiş bulunanlar derhal bölgelerine iade edilmekle beraber İstanbul'dan yeterli miktarda polis getirilmesine ihtiyaç vardır.
  3. İşgal edilecek bölgenin yiyecek bakımından büyük bir sıkıntı içinde bulunduğu muhakkaktır. Üçüncü iaşe bölgesinde depo edilmiş erzağın ileriye nakledilmesi hemen imkan haricinde olduğundan deniz yoluyla adı geçen bölgeye büyük miktarda erzak gönderilmesi suretiyle yardımda bulunulması ve bu husus için gereken tertibatın iaşe umum müdürlüğünce acilen alınması lazımdır. Bu toprakların istilasıyla beraber, derhal iaşe-i umumiye teşkilatına katılma mecburiyeti ortaya çıkacaktır.
  4. Mültecilerin yollarda sefalet içinde harap olmamaları için kışın memleketlerine dönmelerine müsaade edilmesi.
  5. Sıhhi, mülki ve tıbbi vasıtalar askeriye tarafından üstlenilecek ve malzemeye azami şekilde dikkat edilmek suretiyle idari sıhhi teşkilat yapılacak ve memleketlerine dönenler yollarda muayene, temizlik . ve aşıya tabi tutularak bölgeye bulaşıcı hastalık yayılmamasına dikkat edilecektir.
  6. Adli teşkilat yerli yerine geçinceye kadar nizami mahkemelere ait olan hususların da divan-ı harplere gönderilmesi mecburidir.
  7. İşgal edilen bölgelerde bulunan ve nakli güç olan tren rayı, malzeme trenine ve hastane malzemesi gibi eşyanın musaba suretiyle elde edilmesi lazım ve mümkün telakki edilmiştir. Bu husus için gereken paranın da ihtiyaç anında gönderilmesi gerekecektir.
  8. Bütün bu hususlar, acil bir şekilde uygulanarak ve memleketin düzeninin kurulmasına kadar takib edilmesi gerekecektir.
Brest Litovsk Antlaşması1917 Alman İmparatorluğu
Avusturya-Macaristan Avusturya-Macaristan İmparatorluğu
Bulgaristan Krallığı
Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti
  1. 3 Mart 1918 tarihinde Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ile Alman İmparatorluğu, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Osmanlı Devleti ve Bulgaristan arasında imzalanmış bir barış antlaşmasıdır.
  2. Bu antlaşma, İttifak Devletleri'nin yenilmesi üzerine geçersiz kalmış bir barış antlaşmasıdır. Çünkü daha sonra bu antlaşma İtilaf devletleri tarafından tanınmamıştır.
  3. Bu antlaşma, Osmanlı Devleti'nin toprak kazandığı en son antlaşmadır.
  4. Bu antlaşmayla Osmanlı Devleti'ne Kars, Ardahan, Batum (daha sonra tekar Sovyetlere verildi) ve Artvin verildi.
  5. Bu antlaşma, Rusya'nın Brest-Litovsk kentinde imzalandığından dolayı antlaşmaya bu isim verilmiştir.
Batum Antlaşması1918Azerbaycan Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti
Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti
Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti
  1. 11 Mayıs – 4 Haziran 1918 tarihleri arasında Batum'da yapılan konferans ve sonucunda 4 Haziran 1918'de Osmanlı İmparatorluğu ile Kasım 1917'deki Bolşevik ihtilalinden sonra Kafkasya'da kurulan devletlerle, yani Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti ve Azerbaycan Milli Şurası arasında imzalanmış anlaşma. 14 maddeden oluşan bu anlaşma, Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nin imzaladığı ilk uluslararası sözleşmedir.
  2. 11 Mayıs–4 Haziran 1918 tarihleri arasında Batum'da yapılan konferanstaki görüşmeler sonucunda; Osmanlı Devleti ile Kasım 1917’deki Bolşevik ihtilalinden sonra Kafkasya'da kurulan devletlerle, yani Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti, Gürcistan Cumhuriyeti ve Azerbaycan Milli Şurası (Cumhuriyeti) arasında 4 Haziranda Batum Antlaşması imzalanmıştır. Üç Kafkas devleti, Osmanlı Devleti ile görüşmelere Maverâ-yı Kafkasya adı altında birlikte katılmış ancak konferans sırasındaki gelişmeler sonucunda ayrı ayrı antlaşmalar imzalanmıştır.[7] Bu antlaşma ile Ayastefanos Antlaşması ve Berlin Antlaşmaları ile kaybedilen Batum dâhil diğer topraklar geri alınmıştır. 15 Ağustos 1918 tarihinde de Padişah VI. Mehmet Vahidettin de bir beyanname yayınlayarak Elviye-i Selâse'nin (Kars, Ardahan ve Batum'un) resmen Anavatan’a bağlılığını ilan etmiştir.
  3. Batum Antlaşmasıyla, Kars, Ardahan ve Batum sancakları geri alındıktan sonra, Trabzon'da ki barış heyeti de bu durum üzerine Plebisite razı olmuştur. Plebisit sonunda çoğunlukla halk, Osmanlı Devletini istediğinden, Batum, Kars ve Ardahan Osmanlı devletine katılmıştır.
Mondros Antlaşması1918İtilaf Devletleri
  1. I. Dünya Savaşı sonucunda diğer İttifak Devletlerinin yenilerek savaştan çekilmesiyle birlikte Osmanlı İmparatorluğu'nun da savaştan çekilmek zorunda kalarak imzaladığı ateşkes antlaşması.
  2. 25 maddeden oluşan ve çok ağır hükümler içeren bu antlaşma ile Osmanlı Devleti, İtilaf Devletlerine tamamen teslim olmuş ve fiilen sona ermiştir.
  3. Anlaşma maddeleri şöyledir:
  1. Çanakkale ve İstanbul Boğazlarının açılması, Karadeniz’e serbestçe geçişin temini ve Çanakkale ve Karadeniz istihkâmlarının İtilaf Devletleri tarafından işgali sağlanacaktır.
  2. Osmanlı sularındaki bütün torpil tarlaları ile torpido ve kovan mevzilerinin yerleri gösterilecek ve bunları taramak ve kaldırmak için yardım edilecektir.
  3. Karadeniz’deki torpiller hakkında bilgi verilecektir.
  4. İtilaf Devletlerinin bütün esirleri ile Ermeni esirleri kayıtsız şartsız İstanbul’da teslim olunacaktır.
  5. Hudutların korunması ve iç asayişin temini dışında, Osmanlı ordusu derhal terhis edilecektir.
  6. Osmanlı harp gemileri teslim olup, gösterilecek Osmanlı limanlarında gözaltında bulundurulacaktır.
  7. İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehdit edecek bir durumun ortaya çıkması halinde herhangi bir stratejik yeri işgal etme hakkına sahip olacaktır.
  8. Osmanlı demiryollarından İtilaf Devletleri istifade edecekler ve Osmanlı ticaret gemileri onların hizmetinde bulundurulacaktır.
  9. İtilaf Devletleri, Osmanlı tersane ve limanlarındaki vasıtalardan istifade sağlayacaktır.
  10. Toros Tünelleri, İtilaf Devletleri tarafından işgal olunacaktır.
  11. İran içlerinde ve Kafkasya’da bulunan Osmanlı kuvvetleri, işgal ettikleri yerlerden geri çekilecekler.
  12. Hükümet haberleşmesi dışında, telsiz, telgraf ve kabloların denetimi, İtilaf Devletlerine geçecektir.
  13. Askeri, ticari ve denizle ilgili madde ve malzemelerin tahribi önlenecektir.
  14. İtilaf Devletleri kömür, mazot ve yağ maddelerini Türkiye’den temin edeceklerdir. (Bu maddelerden hiç biri ihraç olunmayacaktır.)
  15. Bütün demiryolları, İtilaf Devletlerin zabıtası tarafından kontrol altına alınacaktır.
  16. Hicaz, Asir, Yemen, Suriye ve Irak’taki kuvvetler en yakın İtilaf Devletlerinin kumandanlarına teslim olunacaktır.
  17. Trablus ve Bingazi’deki Osmanlı subayları en yakın İtalyan garnizonuna teslim olacaktır.
  18. Trablus ve Bingazi’de Osmanlı işgali altında bulunan limanlar İtalyanlara teslim olunacaktır.
  19. Asker ve sivil Alman ve Avusturya uyruğu, bir ay zarfında Osmanlı topraklarını terk edeceklerdir.
  20. Gerek askeri teçhizatın teslimine, gerek Osmanlı Ordusunun terhisine ve gerekse nakil vasıtalarının İtilaf Devletlerine teslimine dair verilecek herhangi bir emir, derhal yerine getirilecektir.
  21. İtilaf Devletleri adına bir üye, iaşe nezaretinde çalışacak bu devletlerin ihtiyaçlarını temin edecek ve isteyeceği her bilgi kendisine verilecektir.
  22. Osmanlı harp esirleri, İtilaf Devletlerinin nezdinde kalacaktır.
  23. Osmanlı Hükümeti, merkezi devletlerle bütün ilişkilerini kesecektir.
  24. Altı vilayet adı verilen yerlerde bir kargaşalık olursa, vilayetlerin herhangi bir kısmının işgali hakkını İtilaf Devletleri haiz bulunacaktır.
  25. Müttefiklerle Osmanlı Devleti arasındaki savaş, 1918 yılı Ekim ayının 31 günü mahalli saat ile öğle zamanı sona erecektir.[8][9]
Sevr Antlaşması1920İtilaf Devletleri
  1. Osmanlı İmparatorluğu'nun I. Dünya Savaşı sonucunda İtilaf devletleri ile imzaladığı barış antlaşması. Osmanlı Devleti'nin tarihinde imzaladığı son antlaşma.
  2. Osmanlı Devleti, bu antlaşma ile yok sayılmış ve toprakları tamamen paylaşılmıştır.
  3. Türk Kurtuluş Savaşı sonucunda bu antlaşma yerine 24 Temmuz 1923'te imzalanan Lozan Antlaşması uygulamaya konduğundan bu antlaşma yürürlüğe girmemiştir.
  4. 433 maddeden oluşan Sevr Barış Antlaşmasının önemli maddeleri şunlardır:
  1. Sınırlar (madde 27-36): Edirne ve Kırklareli dahil olmak üzere Trakya'nın büyük bölümü Yunanistan'a; Ceyhan, Antep, Urfa, Mardin ve Cizre kent merkezleri Suriye'ye (Fransız Mandası); Musul vilayeti en kuzeydeki kazası İmadiye dahil tamamen El Cezire'ye (Birleşik Krallık Mezopotamya Mandası, sonradan Irak) İstanbul Osmanlı Devleti'nin başkenti olarak kalacak;[10]
  2. Boğazlar (madde 37-61): İstanbul ve Çanakkale Boğazları ile Marmara Denizi silahtan arındırılacak, savaş ve barış zamanında bütün devletlerin gemilerine açık olacak; Boğazlar'da deniz trafiği on ülkeden oluşan uluslararası bir komisyon tarafından yönetilecek; komisyon gerekli gördüğü zaman Müttefik Devletler'in donanmalarını yardıma çağırabilecek;
  3. Kürt Bölgesi (madde 62-64): İngiliz, Fransız ve İtalyan temsilcilerinden oluşan bir komisyon Fırat'ın doğusundaki Kürt vilayetlerinde bir yerel yönetim düzeni kuracak; bir yıl sonra Kürtler dilerse Milletler Cemiyeti'ne bağımsızlık için başvurabilecek
  4. İzmir (madde 65-83): Yaklaşık olarak bugünkü İzmir ili ile sınırlı alanda Osmanlı İmparatorluğu egemenlik haklarının kullanımını beş yıl süre ile Yunanistan'a bırakacak; bu sürenin sonunda bölgenin Osmanlı veya Yunanistan'a katılması için plebisit yapılacak;
  5. Ermenistan (madde 88-93): Osmanlı, Ermenistan Cumhuriyeti'ni tanıyacak; Türk-Ermeni sınırını hakem sıfatıyla ABD Başkanı belirleyecek (ABD Başkanı Wilson 22 Kasım 1920'de verdiği kararla Trabzon, Erzurum, Van ve Bitlis illerini Ermenistan'a verdi.)
  6. Arap ülkeleri ve Adalar (madde 94-122): Osmanlı savaşta veya daha önce kaybettiği Arap ülkeleri, Kıbrıs ve Ege Adaları üzerinde hiçbir hak iddia etmeyecek;
  7. Azınlık Hakları (madde 140-151): Osmanlı din ve dil ayrımı gözetmeksizin tüm vatandaşlarına eşit haklar verecek, tehcir edilen gayrimüslimlerin malları iade edilecek, azınlıklar her seviyede okul ve dini kurumlar kurmakta serbest olacak, Osmanlı'nın bu konulardaki uygulamaları gerekirse Müttefik Devletler tarafından denetlenecek;
  8. Askeri Konular (madde 152-207): Osmanlı İmparatorluğu'nun askeri kuvveti, 35.000'i jandarma, 15.000'i özel birlik, 700'ü padişahın yanındaki güvenlik birliği olmak üzere 50.700 kişiyle sınırlı olacak ve ağır silahları bulunmayacaktı.[11][12] Türk donanması tasfiye edilecek, Marmara Bölgesi'nde askeri tesis bulunduramayacak, askerlik gönüllü ve paralı olacak, azınlıklar orduya katılabilecek, ordu ve jandarma Müttefik Kontrol Komisyonu tarafından denetlenecek;
  9. Savaş Suçları (madde 226-230): Savaş döneminde katliam ve tehcir suçları işlemekle suçlananlar yargılanacak;
  10. Borçlar ve Savaş Tazminatı (madde 231-260): Osmanlı İmparatorluğu'nun mali durumundan ötürü savaş tazminatı istenmeyecek, Türkiye'nin Almanya ve müttefiklerine olan borçları silinecek; ancak Türk maliyesi müttefikler arası mali komisyonun denetimine alınacak;
  11. Kapitülasyonlar (madde 260-268): Osmanlı'nın 1914'te tek taraflı olarak feshettiği kapitülasyonlar müttefik devletler vatandaşları lehine yeniden kurulacak;
  12. Ticaret ve Özel Hukuk (madde 269-414): Türk hukuku ve idari düzeni hemen her alanda Müttefikler tarafından belirlenen kurallara uygun hale getirilecek; sivil deniz ve demiryolu trafiği Müttefik devletler arasında yapılan iş bölümü çerçevesinde yönetilecek; iş ve işçi hakları düzenlenecek hükümlerini içeren bir antlaşmadır.

Ayrıca bakınız

Kaynaklar

  1. ↑ Antlaşmanın metni
  2. ↑ https://www.abttf.org/html/index.php?link=detay&id=50&arsiv=1&typ=1
  3. ↑ Osmanlıca terimle "Düvel-i Muazzama"
  4. ↑ Baskın Oran: Ermeni Tehcirinin En Önemli Sebebi Yeniköy Anlaşması
  5. ↑ Anlaşmanın metni için İsmail Hami Danişmend, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, c. 4, sf. 411-412.
  6. ↑ Yavuz, N. Erzincan Mütarekesi'nin Türk Tarihindeki Yeri ve Önemi, Ankara Üniversitesi Dergisi 18(24), s. 231.
  7. ↑ Türkiye ve Maverâ-yı Kafkasya İlişkileri İçerisinde Trabzon ve Batum Konferansları ve Antlaşmaları (1917-1918), Enis Şahin, 2002, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, ISBN 975-16-1543-7.
  8. ↑ http://www.ataturkdevrimleri.com/yazi-609-mondros-ateskes-antlasmasinin-maddeleri.html
  9. ↑ http://www.osmanli700.gen.tr/olaylar/olaym4.html
  10. ↑ Erim, Prof. Dr. Nihat (1953). Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. s. 539-543.
  11. ↑ "Sevr Antlaşması (10 Ağustos 1920)" (Türkçe). uyg.tsk.tr. 18 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150218120425/http://uyg.tsk.tr/ataturk/milli_mucadele/SEVR_BARIS.asp.
  12. ↑ Treaty of Sèvres/Part V - Military, naval and air clauses (Article 155) Wikisource, (İngilizce)
This article is issued from Vikipedi - version of the 1/4/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.