Dünya mutfakları

Türkçeleştir

Bu maddenin içeriğinin Türkçeleştirilmesi veya Türkçe dilbilgisi ve kuralları doğrultusunda düzeltilmesi gerekmektedir.
(Yabancı sözcükler yerine Türkçe karşılıklarının kullanılması, karakter hatalarının düzeltilmesi, dilbilgisi hatalarının düzeltilmesi vs.) Düzenleme yapıldıktan sonra bu şablon kaldırılmalıdır.

Haydarabad Büryanı, et ve pirinçle yapılan bir Hint yemeğidir.

Barselona'da La Boqueria pazarında satılan taze ürünler, İspanya.

Kıtaları gösteren renklendirilmiş harita. Kimi kıtalar bölünmüş, kimileri birleştirilmiş olarak gösterilmiştir: örneğin, Avrasya genellikle Avrupa ve Asya olarak bölünürken (kırmızı) Kuzey Amerika ve Güney Amerika tek bir Amerika Kıtası olarak gösterilir (yeşil).

Dünya mutfakları kavramı milli, yörelik, yerel olarak bölgelere göre sınıflandırılmış yemek pişirme ve sunum yöntemlerini tanımlar^[1]^[2]. Mutfak terimi, çoğunlukla belirli bir kültürle özdeşleşmiş karakteristik yemek pişirme yöntem ve gelenekleri manasına gelmektedir^[3]. Dünya mutfakları kullanılan malzemeler, farklı iklim ve ekosistemler, pişirme metotları, gelenekleri ve kültürel yönlerden birbirinden farklılık gösterebilir^[4]. Yörelik yiyecek hazırlama adet ve gelenekleri ile kullanılan malzemeler sıklıkla belirli bir coğrafi bölgeye hastır^[5] ve yerel mutfaklar genellikle kaynaklandıkları bölgenin coğrafi adı ile adlandırılırlar^[4]. Son yüzyılda besin koruma, depolama, üretim ve sevkiyat^[6] alanlarında kaydadeğer gelişmeler olmuştur ve günümüzde pek çok ülke, şehir ve bölgede kendi gelenekçil mutfağının yanı sıra dünya mutfaklarına da erişim olanaklıdır. Çağdaş dünyada da yeni yeni mutfaklar oluşmaya devam etmektedir. 1970'lerde ortaya çıkan ve farklı mutfaklara ait gelenekleri birleştirmesine rağmen bilinen hiçbir mutfak tarzına dahil edilemeyecek olan Fuzyon mutfağı bu seylere asla amma aslaa örnek olarak gosteripmez! Anladin mi beni? Eyer bunun yanlis oldugunu soylersen arastir.^[7]

Afrika

Yassa tavuk ya da balıkla hazırlanan popüler bir Batı Afrika yameğidir. Resimde tavuklu Yassa görülmektedir.

Injera ekmeği ve çeşitli Wat güveçleri Etyopya ve Eritre mutfağı klasiklerindendir.

Agadir(Fas) pazarında baharatlar.

Geleneksel Güney Afrika mutfağı.

Léo(Burkina Faso) merkez pazarı.

Fufu (sağda) Batı Afrika ve Orta Afrika nın temel besinidir. Nişastalı kök bitkileri kaynatılıp havanda dövülerek yapılır. Resimde Fıstık çorbası görülmektedir.

Nil levreği dünyanın en büyük tatlı su balıklarından olup önemli bir besin kaynağıdır.^[8] Boyu 2 metreye, ağırlığı 200 kilograma ulaşabilir^[9]. Pek çoğu bu boyutlara erişmeden avlanır^[10]. Afrotropik ekozonunda yaygın olarak tüketilir.

Kamerun un geleneksel yemeği Ndolé.

Kongo da muz taşıyan kadın.

Ülkeye göre

Cezayir mutfağı
- Cezayir şarapları
Angola mutfağı
Benin mutfağı
Botswana mutfağı
Burkina Faso
Burundi mutfağı
Kamerun mutfağı
Kabo Verde mutfağı
Orta Afrika Cumhuriyeti
Çad mutfağı
Komorlar
Kongo Cumhuriyeti
Kongolese mutfağı
Cibuti mutfağı
Mısır mutfağı
- Mısır şarapları
Ekvator Ginesi mutfağı
Eritre mutfağı
Etyopya mutfağı
Gabon mutfağı
Gambiya mutfağı
Gine mutfağı
Gine-Bissau mutfağı
Gana mutfağı
Fildişi Adaları mutfağı
Kenya mutfağı
Lesotho mutfağı
Liberya mutfağı
Libya mutfağı
Malagasy mutfağı
Malavi mutfağı
Mali mutfağı
Moritanya mutfağı
Mauritus mutfağı
Fas mutfağı
- Fas şarapları
Mozambik mutfağı
Namibya mutfağı
- Namibya şarapları
Nijer mutfağı
Nijerya mutfağı
Ruanda mutfağı
São Tomé ve Príncipe
Senegal mutfağı
Seyşeller mutfağı
Sierra Leone mutfağı
Somali mutfağı
Güney Afrika mutfağı
- Güney Afrika şarapları
- Batı Kape şarapları
Sudan mutfağı
Swaziland mutfağı
Tanzanya mutfağı
Togo mutfağı
Tunus mutfağı
Uganda mutfağı
Zambiya mutfağı
Zimbabwe mutfağı

Bölgeye göre

Orta Afrika mutfağı bölgenin uzak doğası^[11] ve 19ncu yüzyıla kadar yalıtılmış olarak kalmış olmasından dolayı geleneksel olarak nitelenebilir.^[11] Manyok kökü (Orta Afrika'nın temel besinlerinden biri), yer fıstığı ve acı biber gibi bazı yiyecekler Yeni Dünya'dan gelmiştir.^[11] Muz çeşitleri Orta Afrika mutfağının ortak yiyeceklerindendir.^[11] Timsah, antilop, maymun, yaban domuzu gibi bazı etler ormanlar hayvanları avlanarak elde edilir.^[11] Bambra haşlanmış pirinç, fıstık ezmesi ve şeker ile yapılan bir çeşit lapadır.^[11] Muz yapraklarına sarılıp kömür ateşinde pişirilen yemeklere jomba denilir.^[12]
Doğu Afrika mutfağı: Doğu Afrika jeopolitik olarak Afrika Kıtası'nın doğusunda kalan bölgedir. Birleşmiş milletler coğrafi bölgeler planı nda Doğu Afrika'nın 19 bölgeden meydana geldiği belirtilmiştir.^[13] Pek çok farklı mutfak kültürüne sahip geniş bir bölgedir.
Afrika Boynuzu mutfağı: Aden Körfezinin güneyi boyunca uzanan ve Umman Denizinin içine doğru yüzlerce kilometrelik bir çıkıntı yapan Doğu Afrika'daki yarımadaya Afrika Boynuzu adı verilir. Benzer coğrafyayı paylaşmalarının yanı sıra Afrika Boynuzundaki ülkeler etnik ve dil özellikleri olarak birbirleriyle akrabadırlar.^[14] Bölge mutfağı pek çok pişirme teknikleri ve malzemeler ihtiva eder. Eritre mutfağının belli başlı geleneksel yemekleri injera (tef,^[15] buğday ya da sorgumdan yapılan bir yufka ekmeği) ile servis edilen tsebhis^[15] ve hilbettir (mercimek, bakla gibi bakliyatlardan yapılan bir çeşit ezme). Somali mutfağı bölgeden bölgeye değişiklik gösterir ve farklı mutfak etkilerinin bir karışımı gibidir. Somali'nin zengin deniz ticareti geleneğinin bir ürünüdür. Xalwo ya da helva Ramazan Bayramı kutlamaları, düğün davetleri gibi özel durumlarda ikram edilen popüler bir tatlıdır.^[16]
Kuzey Afrika mutfağı Cezayir, Mısır, Libya, Fas ve Tunus gibi Akdeniz kıyısı boyunca sıralanan ülkelerin mutfaklarından oluşur.^[17]
Güney Afrika mutfağı çokkültürlü olmasından ve çok çeşitli yerel mutfaklardan oluşmasından ötürü zaman zaman "gökkuşağı mutfağı"^[18] olarak da adlandırılmaktadır.
Batı Afrika mutfağı terimi büyük bir coğrafi alan olan Afrika kıtasının batısındaki, iklimleri çöl ikliminden tropikal iklime kadar değişim gösteren birçok ülkenin yerel mutfaklarını ifade eder.^[19] Yöreye özgü hausa yerfıstığı, güvercin bezelye, börülce gibi bazı bitkiler insanlar ve hayvanlar için önemli bir protein kaynağıdırlar.^[20] Batı Afrika ormanlarının dört mevsim yeşil kalan ya da yaprak döken ağaçları pek çok baharat, uyarıcı ve tıbbi otların ana vatanıdır.^[20] Kola cevizi ve kahve gibi bugün evrensel içeceklerde ana madde olarak kullanılan kimi bitkilerin tarımı ilk kez antik Afrikalılar tarafından yapılmıştır.^[20]
Malagez mutfağı Afrikanın güneydoğu kıyısında, Hint Okyanusu üzerinde bir ada devleti olan Madagaskar Cumhuriyeti'nin mutfağıdır. Madagaskar halkı çoğunluk olarak Polinezyalı Malaylar, bunun yanıda Afrikalılar, Araplar, Hintler ve Avrupalılardan oluşur.^[21] Pirincin temel gıda maddesi olduğu ülkede sebze ve meyveler beslenme alışkanlığında önemli yer tutar. Adada ananas, mango, şeftali, üzüm, avokado ve liçi gibi meyveler yetişmektedir.^[21] Çok kullanılan etler arasında tavuk, sığır eti ve balık gelir ve köri soslu yemekler yaygındır.^[21] Pirinç üzerinde servis edilen pişmiş yiyeceklerden oluşan laoka oldukça yaygın bir yemek türüdür. Laoka sıklıkla bir çeşit sos ile servis edilir. Yüksek bölgelerde bu soslar domates ağırlıklı olmakla beraber kıyı bölgelerinde çoğu zaman hazırlanırken içine hindistan cevizi sütü de katılır.^[22]

Closeup of large round speckled beans cooked with cubes of pork over rice

Closeup of stewed green leaves, tomato and tiny shrimp

Bottles of lemon and mango sauces (achards) are common in the northwestern coastal regions of Madagascar.

Malagez mutfağı: İki farklı yaygın Madagaskar laokası: Haşlanmış pirinç üzerinde servis edilen bambara yerfıstığı ve domuz eti (solda), ile patates yaprakları ve kurutulmuş karides (ortada). Sağda ise kuzeybatı kıyı bölgelerinde yaygın olan limon ve mango sosu şişeleri görülmektedir.^[23]

Asya

At eti tabağı. Kazak mutfağı koyun eti, at eti ve çeşitli mandıra ürünleri ağırlıklıdır.

Bir Moğolistan güveci

Asya dünyanın yüzölçümü olarak en büyük ve en kalabalık kıtasıdır. Dünyanın toplam yüzölçümünün %29.9'unu kaplar ve yaklaşık 4 milyar nüfusu ile dünya nüfusunun %60'ını oluşturur. Doğal olarak Asya'da pek çok farklı mutfak kültürü bulunur.

Orta Asya

Kazak mutfağı
- Kazak şarapları
Kırgız mutfağı
Moğolistan mutfağı
Tacik mutfağı
Türkmen mutfağı
Özbek mutfağı

Doğu Asya

Siçuan mutfağı - Chengdu usulü güveç.

Guangdong'un Çin'in güney sahilindeki konumundan ötürü taze deniz mahsulleri Kanton mutfağının vazgeçilmezidir.

Farklı türlerde nigiri suşi

Çin

Kaiseki çok çeşitten oluşan, Japon mutfağının geleneksel bir akşam yemeği menüsüdür. Terim aynı zamanda benzer yemekleri hazırlamak için gerekli teknik ve kabiliyetlerin birleşkesi anlamına gelir ve batıdaki "haute mutfağı" ile benzer anlamdadır.^[24]

Hanjeongsik: yardımcı yemek olan banchan tabaklarıyla birlikte çok çeşitten oluşan bir Kore menüsü.^[25]

Kore usulü mangal

Belli başlı geleneksel Çin mutfakları arasında Anhui mutfağı, Kanton mutfağı, Fujian mutfağı, Hunan mutfağı, Jiangsu mutfağı, Shandong mutfağı, Siçuan mutfağı ve Zhejiang mutfağı sayılabilir.^[26] Bu mutfaklar kaynakları olan Çin coğrafi bölgeleri ile isimlendirilmişlerdir.

Çin mutfağı
- Büyük Gelenekleri olan mutfaklar
  - Kanton mutfağı
    - Chaozhou mutfağı
    - Hong Kong mutfağı
    - Macanese mutfağı
  - Jiangsu mutfağı
    - Huaiyang mutfağı
      - Shanghai mutfağı
  - Shandong mutfağı
    - Beijing mutfağı
    - Tianjin mutfağı
  - Szechuan mutfağı
  - Anhui mutfağı
  - Fujian mutfağı
  - Hunan mutfağı
  - Zhejiang mutfağı
- Diğer Çin Bölgesel mutfakları
  - Hakka mutfağı
  - Tayvan mutfağı
  - Guizhou mutfağı
  - Hainan mutfağı
  - Henan mutfağı
  - Hubei mutfağı
  - Jiangxi mutfağı
  - Kuzeydoğu Çin mutfağı
  - Şensi mutfağı
  - Şansi mutfağı
  - Tibet mutfağı
  - Uygur mutfağı
  - Yunnan mutfağı

Yöresel yiyecekler

Char siu Kanton mutfağında popüler bir domuz eti marinasyon yöntemidir.^[27]

Japonya

Japon mutfağı mevsimsel yiyeceklere ağırlık vermesiyle bilinir.^[28] Japon mutfağında Japonca kyōdo ryōri denilen, çoğu yerel malzemeler ve geleneksel tariflerden yapılan geniş bir yemek yelpazesi vardır.^[29] Suşi ve saşimi de ada yemek kültürünün bir parçasıdır.

Yöresel mutfaklar

Okinawa mutfağı

Kore

Kore mutfağı Kore yarımadasının tarih öncesi geleneklerinden türemiş ve tarih boyunca çevrelik, siyasi ve kültürel eğilimlerin karmaşık bir biçimde etkileşimiyle evrimleşmiştir.^[30] Kore yerel mutfağı (Korece: hyangto eumsik, kelime anlamı olarak "yerli yöresel yiyecekler") tüm Kore mutfağı içindeki has yöresel yemekler ve farklı tarzları ifade eder. Bölümler bölgelerin tarihi sınırları ile bu bölgeler içinde tarih boyunca korunup yaşatılmış yiyecek ve mutfak geleneklerine denk gelir. Kore mangalı (ya da gogi gui), sığır eti, domuz eti tavuk ve diğer etlerin Kore'deki ızgara edilme yöntemine denir. Bu etler çoğunlukla yemek masasının ortasına kurulan bir mangalda ya da odunkömürü ateşinde ızgara edilir.

Kuzey Asya

Sığır eti ve ekşi krema (smyetana) ile yapılan ünlü Rus yemeği Borç.

Ekşi krema(smyetana) ve soğan ile yapılan bir çeşit mantı olan vareniki.

Rusya

Rusya dünyanın yüzölçümü olarak en geniş ülkesi olduğu için mutfağı da çok çeşitlilik gösterir.^[31] Geleneksel Rus yemekleri arasında:

Bira ^[32]
Blini, çeşitli malzemelerle dürüm yapılan bir çeşit hamur işi^[32]
Borç çorbası, geleneksel bir Rus pancar çorbası^[32]
Havyar ^[32]
Krep ^[32]
Dondurma ^[32]
Pelmeni, içine kıyma doldurulmuş mantıya benzer hamurişi.^[32]
Pirozhki, patates, lahana, et ya da peynir dolgulu hamurişi^[32]
Shashlyk, Rus kebabı ^[32]
Ekşi krema ^[32]
Votka ^[32]