Yunanistan
| Helen Cumhuriyeti Ελληνική Δημοκρατία Elli̱nikí̱ Di̱mokratía Yunanistan |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| Slogan: Ελευθερία ή Θάνατος (Yunanca) ( Elefthería i Thánatos) (Okunuşu) Ya Özgürlük Ya Ölüm (Geleneksel) |
||||||
| Marşı: Ὕύμνος εις τὴν Ἐελευθερίαν (Yunanca) (Ýmnos eis tīn Eleftherían) (Okunuşu) Özgürlük Marşı  |
||||||
 |
||||||
| Başkent | Atina 37°58′K 23°43′D / 37.967°K 23.717°D | |||||
| En büyük | Atina | |||||
| Resmî diller | Yunanca | |||||
| Etnik gruplar | Yunan | |||||
| Hükûmet | Üniter parlamenter cumhuriyet | |||||
| • | Cumhurbaşkanı | Prokopis Pavlopoulos | ||||
| • | Başbakan | Aleksis Çipras | ||||
| • | Parlamento Başkanı | Nikos Voutsis | ||||
| Kuruluşu | ||||||
| • | Osmanlı Devleti'nden bağımsızlık | 25 Mart 1821 | ||||
| • | Tanınma | 3 Şubat 1830, Londra Protokolü |
||||
| • | Yunan Krallığı | 7 Mayıs 1832, Londra Konferansı |
||||
| • | Albaylar Cuntası | 11 Temmuz 1975, Cumhuriyetin İlanı |
||||
| Yüzölçümü | ||||||
| • | Toplam | 131,957 km21 (96.) 50.949 mil2 |
||||
| • | Su (%) | 0.86697 | ||||
| Nüfus | ||||||
| • | 2011 tahmini | 10.977.945[1] 2 (77.) | ||||
| • | 2011 sayımı | 10.815.197 | ||||
| • | Yoğunluk | 87/km2 (117.) 212/mil2 |
||||
| GSYH (SAGP) | 2012 tahmini | |||||
| • | Toplam | 280.796 milyar $ (42.) | ||||
| • | Kişi başına | 26.040 $ (28.) | ||||
| GSYİH (düşük) | 2011 tahmini | |||||
| • | Toplam | 298,733 milyar $ (30.) | ||||
| • | Kişi başına | 25,061 $ (37.) | ||||
| Gini (2010) | 33 orta · 36. |
|||||
| İGE (2013) |  0.860Hata: Geçersiz İGE değeri |
|||||
| Para birimi | Euro (€) 3 (EUR) | |||||
| Zaman dilimi | EET (UTC+2) | |||||
| • | Yaz (SU) | EEST (UTC+3) | ||||
| Takvim | gg/aa/yyyy | |||||
| Trafik akışı | sağdan | |||||
| Telefon kodu | +30 | |||||
| Internet TLD | .gr 4 | |||||
| 1. | Yunanistan Yüzölçümü Bilgisi Interkriti (İngilizce) | |||||
| 2. | Eurostat’ın nüfus bilgileridir. Bkz:Eurostat: Yunanistan Nüfus Bilgisi (2010) (İngilizce) Nüfus verileri vatandaşlığı kapsamaktadır. Yunanistan Cumhuriyeti, nüfus sayısı ölçümlerinde etnik köken bilgisi tutmamaktadır. Bkz: CIA Factbook. | |||||
| 3. | 2001 öncesi: Drahmi | |||||
| 4. | Yunanistan ayrıca diğer AB üyeleriyle birlikte .eu uzantısını da kullanır. | |||||
Yunanistan veya resmî adı ile Helen Cumhuriyeti (Yunanca: Ελληνική Δημοκρατία, Eliniki Dimokratia) (Ελλάδα, Elada, UFA: 
[e̞ˈlaða] ; tarihî olarak Ελλάς, Ellas UFA: [e̞ˈlas]) Balkanlar’ın güneyinde yer alan bir ülke. Avrupa Birliği ve Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü üyesi Yunanistan, Türkiye, Arnavutluk, Bulgaristan ve Makedonya Cumhuriyeti ile sınır paylaşmaktadır.
Osmanlı İmparatorluğu'nun zayıflaması sürecinde, 19. yüzyılın büyük emperyal devletlerinin de yardımıyla İstanbul'un idaresinden çıkarak kurulan 28 yeni devletten biridir.
Yunanistan adı antik İyonya'nın (bugünkü İzmir, Aydın, Manisa, Muğla bölgesi) Arapça ve Farsça söyleniş şeklinden gelir.
Orta Çağ'da Bizans İmparatorluğu ve sonra Osmanlı Devleti dönemlerinde Romalı anlamına gelen Rum adı kullanıldı. Bu isim bugün daha çok Kıbrıs'ın güneyi, İstanbul ve Ege'deki Yunan asıllı halkı ifade etmek için kullanılmakta, Yunanistan'da yaşayanlara sıkça yapılan bir hata ile Yunanlı denilmektedir. Bunun yerine hem bu milletten olan kişiyi ifade etmek hem de Yunanistan'a ait olduğunu belirtmek için Yunan sözcüğü kullanılır.[2]
Yunanistan, 1981'den beri Avrupa Birliği[3], 1952'den beri NATO, 1961'den beri OECD[4], 1995'ten beri Batı Avrupa Birliği ve 2005'den beri Avrupa Uzay Ajansı[5] üyesidir. Atina ülkenin başkenti; Selânik, Patras, Kandiye, Volos, Yanya, Yenişehir, Kavala ve Vodina ülkenin diğer büyük şehirleridir.
Etimoloji
Arapça'da Roma İmparatorluğu'nda veya Doğu Roma’da yaşayan Yunanlara Romalı, "Rumî” denirdi. Fakat daha sonra sözcük “Rum” halini almış ve bir süre sonra da Türkiye’de Anadolu’da yaşayan Yunanlara denilmiştir ve günümüzde de denilmektedir. Tarihte Hellen sıfatı, çeşitli etnik topluluklar için kullanılmıştır. Hellen sözcüğü ilk olarak Makedonya Kralı Büyük İskender’nin Pers'ler üzerine yaptığı Asya Seferi sonunda Hellen Uygarlığı'nın kurmasıyla başlamıştır. Bu sefer sonunda Anadolu, Mezopotamya, Mısır, İran ve Kuzey Hindistan topraklarını ele geçiren İskender, doğu ve batı(Yunan) kültürlerini sentezleyerek Hellen kültürünün oluşumunu sağlamıştır. Bu olaylar meydana gelirken Yunanlar, Hellen imparatorluğu içinde dağınık halde yaşıyorlardı. Yunanlar ticari ve kültürel ilişkiler içine girdikleri çeşitli halklarla bu dağınıklığı bozup, birlik oluşturmak istediler. Birliğin oluşmasında halkların lehçe farklarına rağmen Yunanca konuşmaları da önemli bir etken olmuştur.
Yunanlar, kendilerine ırk birliğini açığa vuran "Hellen" adını vermeden önce, başka ırktan olanları ve başka dil konuşanları "Barbares" (Barbarlar) olarak göstermişlerdir. Bu şekilde kendileriyle yabancılar arasında bir sınır çizip; kendi ırksal topluluklarını kurarak, Hellen sözcüğünün oluşumunu sağlamışlardır. “Grek” deyimine tarihsel açıdan bakıldığında Yunanlar'ın Akdeniz'de koloniler kurması bunda büyük etken olmuştur. O zamanlarda Yunan kolonilerinden biri de İtalya yarımadasındaki Kime’dir. Kime Eğriboz adasında yaşayan Halkisliler tarafından kurulmuştur fakat bu şehrin kurulmasında Eğriboz adasının karşı kıyılarındaki Gralar yardımcı olmuştur. Bunun sonucunda bu kavmin adı İtalya'da biraz değiştirilmek suretiyle "Graikus" (Graecus) şeklini almış, sonraları Latinler tarafından tüm Hellen kavmini gösteren kolektif bir sözcük olarak kullanılmıştır.
"İyonya", Yunanistan'daki Dor istilası karşısında Anadolu kıyılarına göç etmek zorunda kalan ve Batı Anadolu'da on iki büyük site kuran halkın kendilerine verdikleri isimdir. İyonlar bir süre bağımsız kaldıktan sonra Anadolu’nun halklarından olan Lidyalılar'a boyun eğmişleridir.Daha sonra doğudan gelen Pers işgallerine yenilen Lidya’nın Pers egemenliğine girmesiyle İyonlar'da Pers egemenliğine girmiştir. Daha sonra bu “İyon” adı giderek yayılmaya başladı. Tevrat'ta Yavan, Asur yazıtlarında Yavnai, Pers yazılı belgelerinde Yauna olarak gösterilmiştir. Buna göre; doğudan gelen ve önce Batı Anadolu'yu -dolayısıyla İyonya'yı- ele geçiren Persler, Ege'deki düşmanlarına "Yauna" adını vermişlerdir. Bu ad zamanla bugünkü Yunanistan halkını da içine alacak şekilde genelleşmiştir. Türkler de, yanlış da olsa bu adı kullanmışlardır ve günümüzde de kullanılmaktadır. Ayrıca Arapçada Roma İmparatorluğunda veya Doğu Roma’da yaşayan Yunanlar'a Roma'lı "Rumi” denirdi. Fakat daha sonra sözcük “Rum” halini almış ve bir süre sonra da Türkiye’de Anadolu’da yaşayan Yunanlar'a denilmiştir ve günümüzde de denilmektedir.
Tarih
| Yunanistan tarihi | |
|---|---|
|
| |
| |
|
Modern Yunanistan
| |
|
Konuya göre tarih
| |
|
Yunanistan Portalı |
Yunanistan'ın ilk sakinlerine sıklıkla Pelasgi, yani "deniz halkı" denirdi. Yarımadanın bu sakinleri kuzeyden göçen işgâlcilerin etkisi ile güneye kaçtılar. Birbiri ardı sıra gelen işgallerle güney kıyılarına ve Ege Adaları'na yayıldılar. M.Ö. 3200 civarında bölgeye yeni gelenler birlikte zamanla Yunancaya dönüşen bir Hint-Avrupa dili getirdiler.
MÖ 1. binyılda kullanılan ve Homeros'un İlyada'da kullandığı eski Yunanca'nın, günümüzdeki Arnavutça'ya benzediği ve akraba olduğu şeklindeki dilbilimsel hipotez, Dorların göçleri kapsamında incelenen bir konudur.
Antik Yunanistan M.Ö. 2. yy.'da da Roma İmparatorluğu'nun hakimiyetine girerek ortadan kalktı. Roma İmparatorluğu'nun 4.yüzyılda bölünmesiyle de 1821'e kadar Doğu Roma ve Osmanlı İmparatorluklarının başkenti olan Konstantinopolis tarafından yönetildi. Antik kültürler ve politeist dinler bu dönemlerde yerini Ortadoğu kaynaklı dinler olan Ortodoks Hıristiyanlığa, 13.-14. yüzyıllardan sonra da Müslümanlığa bıraktı.
Günümüzdeki modern Yunanistan, 1821'de Osmanlı Devleti'nin İngiltere, Fransa ve Rusya karşısında aldığı yenilgiler sonucu Mora Yarımadası ve Atina'da 'Yunan Krallığı' adı altında kuruldu. İlk Yunan Kralı olarak da Bavyeralı aristokrat aileden gelen Otto isminde bir Alman atandı.
Coğrafya
Balkan Yarımadası üzerine kurulu olan Yunanistan, 35° - 41°′Kuzey / 19 - 22°′Doğu koordinatları arasında yer alır, doğuda Türkiye, kuzeyde Bulgaristan ve Makedonya Cumhuriyeti, kuzeybatıda ise Arnavutluk ile komşudur. Batısında İyon Denizi, güneyinde Akdeniz, doğusunda ise Ege Denizi ile çevrili olan Yunanistan, yaklaşık 3000 ada ve kayalığa sahiptir. Bu adalardan 227'sinde yerleşim olup, sadece 78'inde 100 kişiden fazla insan yaşamaktadır.
Yunanistan'ın 1935 kilometre uzunluğunda kara sınırı vardır;
- Türkiye ile 203 km (kara sınırı 203, deniz ile birlikte, Trakya'dan Rodos'a kadar 931 km deniz sınırı)
- Arnavutluk ile 282 km
- Bulgaristan ile 494 km
- Makedonya Cumhuriyeti ile 228 km
Deniz sınırları ise adalar ile birlikte 31,062 kilometredir. Ege Denizi'nde kıyısı bulunan iki devlet olan Türkiye ve Yunanistan'ın karasuları 6 deniz milidir.Bu kara suları Türkiye ile Yunanistan arasında soruna neden olmaktadır.
İklim ve Bitki Örtüsü
Yunanistan'da hâkim iklim büyük ölçüde Akdeniz iklimi'dir. Yazları sıcaklık ortalaması 26 °C - 28 °C 'dir. Kışlar çok sert geçmez, ancak yüksek kesimler kış boyunca kar alır. Yüzey şekilleri ise fazla yüksek olmayan dağlardan oluşan oldukça engebeli arazilerdir. Ülke'nin en yüksek noktası Eski Yunan Mitolojisi'nde tanrıların evi olduğu kabul edilen Olimpos Dağı'dır (2,917). Bunu 2,457 metre ile Parnassos Dağı izler. Ülkenin bu denli engebeli olmasının Yunan Mitolojisi'ndeki açıklaması ise tanrıların dünyayı yaratırken toprağı eleyip eleyip, Yunanistan'ın ise kalan tortulları fırlatıp savurması ile oluştuğu yönündedir. Yunanistan ayrıca 1. derece deprem kuşağı üstünde yer alır.
Alçak bölümler bitki örtüsü bakımından fakir olup, tek mevsimlik bitkiler yetişir. Ülkenin orta ve güney kısımlarında Akdeniz iklimi'nin karakteristik bitki örtüsü makiler egemendir. Dağlık bölgelerde ise ormanlar yer alır. Ormanlar ya da korular ülkenin yaklaşık %50'sini kaplar.
Demografi
Yunanistan'ın 2001 yılı verilerine göre nüfusu 10,964,020'dir. İstatistiklerde Yunan nüfusunun giderek yaşlanmakta olduğu göze çarpmakla beraber ülke genelinde yaşa göre nüfus dağılımı söyledir;
Yaş dağılımı
- 0 - 14 yaş = %15 (erkek 828,585; kadın 779,902)
- 15 - 64 = %67 (erkek 3,580,079; kadın 3,574,788)
- +65 = %18 (erkek 815,247; kadın 1,022,926)
Nüfusun büyüme oranı : %0.19
Yıllık doğum oranı: binde 9.72
Ölüm oranı: binde 10.15
Bebek ölüm oranı binde 5.53
Ortalama yaşam beklentisi'
- kadınlarda 81.76 yıl
- erkeklerde 76.59
Etnik gruplar
- %93 Yunan
- %5.5 Diğer
Dinî inançlar
Okuryazarlık:
Toplam nüfus içinde: %97.5
- Erkeklerde: %98.6
- Kadınlarda: %96.5
En büyük şehirler
Etnik Yapısı
Halkın büyük çoğunluğunu etnik Yunanlar (9.555.000) oluşturur. Yunanlar büyük bir çoğunlukla Ortodoksdur. Nüfusun çoğunluğu Türkiye 'den 1924 ve 1955 mübadeleleri neticesinde göçen Rum nüfustan oluşur. 1924 öncesi Yunan Krallığı'nın nüfusu 2 milyonun altındaydı ve bu nüfusun çoğunluğunu Yunanlaşmış Arnavutlar yani Arvanitler oluşturuyordu. Buna 1,5 milyon civarında Anadolu Rum'u eklendi. Anadolu'dan göçen Rumlar daha çok Batı Trakya ve Tesalya'ya yerleştiler ve yüksek çocuk sayısı ve nüfus artışıyla eski Arvanit/Yunan nüfusunu geride bıraktılar.
Başlıca azınlıkları Makedonlar (250.000), Tosk Arnavutları (222.000), Ulahlar (209.000), Pontuslu Rumlar (202.000), Arvanitika Arnavutları (152.000)'ndan ve Müslüman azınlıkları Türkler (150.000), Pomaklar ( 50,000), Saidî Araplar (30.000), Farslar (10.000), Afrikalılar (6.100)'dan oluşturulmaktadır.[6]
Ayrıca Karaman'da yaşayan Ortodokslar da mübadele sırasında Yunanistan'daki Müslüman Türklerle Mübadele sırasında değiştirilmiştir. 1923 Lozan Antlaşmasına ekli protokol hükümlerince Türkiye'de yaşayan yaklaşık 193.000 Karamanlı, Rum sayılarak zorunlu nüfus değişimine tabi tutulmuşlardır
Dil
Yunanistan’da en çok konuşulan dil, resmî dil olan Yunancadır. Yunanca, çeşitli ağızlarıyla konuşulur. Bunun yanında, ülkede Türkçe, Arnavutça, Ladino, Megleno-Rumence, Bulgarca, Makedonca, Ulahça da ülkede konuşulan dillerdendir.
Yunanca
Yunanistan'daki tek resmî dil Yunanca'dır. Çağdaş Yunanca, Halk Yunancası ya da Yunanca söylenişiyle Demotiki (Yun. δημοτική "Đimotiki" okunur) 1976'dan beri Yunanistan'ın ve Kıbrıs Cumhuriyeti'nin resmî dilidir. Yunanca (Ελληνικά - Elinika) 3000 yıllık bir geçmişe sahiptir. Hint-Avrupa dil ailesine aittir. Antik Yunanca Klâsik Yunan uygarlığının dili olarak kullanılmıştır. Modern Yunanca Antik Yunanca'dan oldukça farklı olmakla beraber köken olarak ona dayanır. Yunanca, Yunan Alfabesi kullanılarak yazılır.Türkçe'de batı trakya bölgesinde azınlık dili olarak konuşulmaktadır.
Yunanistan'ın kurulmasıyla devletin resmî dili Katarevusa ilan edildi. Okullar ve resmî dairelerde sadece bu diyalekt kullanıldı; ancak halk bu diyalekte yabancı olduğundan evlerde ve sokaklarda Halk Yunancası (Demotiki) konuşulmaya devam edildi.
Demotiki'de birtakım bozulmalar olunca 1964'de okullarda Demotiki'nin de okutulmasına izin verildi.
Bu çift dillilik 1976 yılına kadar devam etti. 1976'da Yunanistan’da çıkan bir kanun ile Katarevusa devletin resmi dili olmaktan çıkartıldı ve Demotiki resmi dil hâline getirildi böylece okul, resmî daire ve evlerde konuşulan dilin aynı olması sağlandı.
Yunanlar'ın uzun yıllar farklı milletlerin hâkimiyeti altında kalmaları ya da başka milletleri yönetmesinden dolayı, dilleri bu kültürlerle büyük ölçüde etkileşime girmiştir. Yunanca birçok kelime alıp verdiği gibi, etkileşimlerden yeni lehçeler bile doğmuştur, bunlardan başlıcaları;
- Demotiki (Δημοτική)
- Katarevusa (Καθαρεύουσα)
- Tsakonika (Τσακωνικά)
- Pontus (Ποντιακά)
- Kapadokya (Καππαδοκικά)
- Güney İtalya (Κατωιταλικά)
- Yevanika
İdari Birimler
Coğrafi Bölgeler
|
Nomos
Yunanistan 54 ilden oluşur:
|
1. Atina |
18. Drama |
35. Argolis |
(a) Aynoroz (özerk bölgedir)
1. Atina
2. Doğu Attika
3. Pire
4. Batı Attika
Resimler
.jpg)
Selanik’te Beyaz Kule
Aristotelous Meydanı, Selânik
Şövalyeler Yolu, Rodos
Pire Limanı
6.3 Km uzunluğu ile Korint Kanalı
Venedik Limanı, Girit
Eski Monemvasia şehri
Metsovo
Nakşa Şehri, tapınak
Poseidon Tapınağı
Yunan Ortodoks Manastırı
Selanik'te bir kilise
Selanik'te bir Katolik kilisesi
Kaynakça
- ↑ "Population (Demography, Migration and Projections) — Eurostat". 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151208174238/http://ec.europa.eu:80/eurostat/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&language=en&pcode=tps00002. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2015–ci Yıl.
- ↑
- ↑ (İngilizce) European Union - Member States of the EU: Greece
- ↑ (İngilizce) Organisation for Economic Co-operation and Development - Convention on the OECD
- ↑ (İngilizce) European Space Agency - Greece becomes 16th ESA Member State
- ↑ http://www.joshuaproject.net/countries.php?rog3=GR
- http://gfa.gbv.de/dr,gfa,007,2004,a,11.pdf
- (İngilizce)CIA World Factbook 2004 entry for Greece
- (İngilizce)wikipedia.org
- Sarti Info
Dış bağlantılar
- Yunanistan Cumhurbaşkanı (Yunanca) / (İngilizce) / (Fransızca)
- Yunanistan Başbakanı (Yunanca) / (İngilizce)
- Yunanistan Parlamentosu (Yunanca) / (İngilizce)
-
Vikigezgin'de Yunanistan gezi rehberi - Yunanistan 1973
| ||||||||||||||||||||||||||
.svg.png)
| ||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| ||||||||
| ||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
