Türk halkları

Türk halkları
Toplam nüfus
200-265 milyon
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Türkiye Türkiye 79.000.000–80.000.000[1][2][3]
İran İran 15.000.000-27.000.000[4][5][6]
Özbekistan Özbekistan 25.200.000[7]
Rusya Rusya 15.000.000
Çin Halk Cumhuriyeti Çin 12.000.000-15.000.000
Kazakistan Kazakistan 12.300.000[8]
Azerbaycan Azerbaycan 9.047.000[9]
Avrupa Birliği Avrupa Birliği 5.876.318
KırgızistanKırgızistan 5.000.000
Türkmenistan Türkmenistan 4.500.000
Afganistan Afganistan 3.500.000[10]
Irak Irak 1.500.000-3.000.000[11][12]
Suriye Suriye 750.000-1.500.000[13][14]
Tacikistan Tacikistan 1.200.000[15]
Bulgaristan Bulgaristan 585.000[16][17]
Ukrayna Ukrayna 300.000[18]
Gürcistan Gürcistan 300.000[18]
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti 280.000[19]
Moldova Moldovya 158.000[20]
Yunanistan Yunanistan 130.000[21]
Moğolistan Moğolistan 110.000[22]
Makedonya Cumhuriyeti Makedonya 82.000[23]
Kosova Kosova 69.297[24][24]
Diller
Türkçe
Din
çoğunluk: İslam, diğer: Tengrici (Şamanist), Hıristiyan, Musevi, Maniheizm
İlgili etnik gruplar
Turan halkları

Türk halkları (Eski Türkçe: 𐱅𐰇𐰼𐰰), Avrasya'da geniş bir coğrafyada dağınık olarak yaşayan ve Altay dilleri ailesinin bir alt kolunu oluşturan Türk dillerinin çeşitli konuşan etnik Türk gruplarıdır. Dünyada 200 milyondan fazla Türk bulunduğu ve bu nüfusun yaklaşık üçte birinin Türkiye'de yaşadığı düşünülmektedir.

Coğrafî dağılım

Türkmenler Ahalteke atında
Azerbeycandaki Türk kızları
Özbek bir kız
Kırgız manasçı Shaabay Azizov (Karakol)

Türk halklarının 1995 yılındaki verilere göre toplam nüfusu 170 milyona ulaşmıştır. Günümüzde ise 200-250 milyona ulaştığı tahmin edilmektedir.[25]

Sovyetler Birliği'nin dağılması ile Azerbaycan, Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkmenistan bağımsızlıklarını kazandılar ve Türk dillerini egemen ve resmî dil olarak kabul eden devletlerin sayısı, Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ile birlikte yediye çıkmıştır. Bunların dışında Rusya, İran (Doğu Azerbaycan, Batı Azerbaycan, Erdebil, Zencan, Hamedan ve Fars eyaletleri ile Türkmensahra bölgesi), Çin (Doğu Türkistan (Uyguristan), Kansu), Tacikistan ve Afganistan (Mezar-ı Şerif çevresi), Gürcistan (Ahıska, Ahılkelek, Borçalı (Kvemo Kartli) bölgeleri) 'da Türk dilleri konuşan azınlıklar yaşamaktadırlar.

Osmanlı Devleti'nin yayılma alanında bulunan Yunanistan (Trakya Bölgesi), Bulgaristan (Rodop ve Deliorman bölgeleri), Romanya (Dobruca'nın batısında Kobro Nehri çevresi), Kosova, Makedonya, Suriye,Mısır ve Irak (Musul, Kerkük, Erbil bölgeleri) 'ta da Türkler ve Türkçe konuşan topluluklar bulunur.

Ayrıca modern dönemdeki işçi göçleri sonucunda, Almanya, Hollanda, Fransa, Belçika, Avusturya, İsviçre, İsveç, Danimarka, Norveç, Britanya, ABD, Kanada, Avustralya, Libya, Suudi Arabistan ve Yeni Zelanda gibi birçok ülkede Türk toplulukları oluşmuştur.

Aşağıda Türk dillerini anadili olarak konuşan toplulukların başlıca yerleşim alanları ve yaklaşık nüfusları gösterilmiştir.

Şive/Lehçe Ülke Bulunduğu Ülke Nüfus Tahmini
Türkiye Türkçesi Türkiye Türkiye (resmî)
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti KKTC (resmî)
Kıbrıs Cumhuriyeti Kıbrıs Cumhuriyeti (resmî)
Almanya Almanya
Bulgaristan Bulgaristan (bölgesel dil)
Makedonya Cumhuriyeti Makedonya Cumhuriyeti
Kosova (bölgesel resmî dil)
Irak Irak (bölgesel dil)
Suriye Suriye(bölgesel dil)
Mısır Mısır (bölgesel dil)
Yunanistan Yunanistan (bölgesel dil)
Romanya Romanya (bölgesel dil)
Ukrayna Ukrayna (bölgesel dil)
 82.418.000 +
[26]Türkçe Vikipedi sayfasında Türkçe 77 milyon anadil 83 milyon toplam konuşan vardır.
Özbekçe Özbekistan (resmî)
Tacikistan
Afganistan
Kazakistan
Kırgızistan
Türkmenistan
Türkiye Türkiye 		28.048.600 +
(Kuzey Özbekçe 25.288.800 +[27]
Güney Özbekçe 2.759.800 +[28])
Azerice İran İran
Azerbaycan Azerbaycan (resmî)
Gürcistan
Dağıstan (resmî)
Türkiye Türkiye
Ermenistan Ermenistan (geçmişte)		 39.477.100 +
(Kuzey Azerice 9.477.100+[29]
Güney Azerice 23.500 000 - 30.000.000[4][30][31][32])
Kazakça Kazakistan (resmî)
Çin Halk Cumhuriyeti Sincan Uygur Özerk Bölgesi
Moğolistan
Türkiye Türkiye 		16.000.000+
Uygurca Çin Halk Cumhuriyeti Sincan Uygur Özerk Bölgesi (resmî)
Kazakistan
Özbekistan
Kırgızistan
Türkiye Türkiye 		Çin Halk Cumhuriyeti Çin HC 11-13 milyon-20.000.000
Türkmence Türkmenistan (resmî)
İran İran
Afganistan Afganistan
Türkiye Türkiye 		8-10 milyon
Tatarca Tataristan
Başkurdistan 		Rusya Rusya
Rusya Rusya 		10-12 milyon
Kırgızca Kırgızistan (resmî) (resmî)
Çin Halk Cumhuriyeti Sincan Uygur Özerk Bölgesi
Özbekistan
Kazakistan
Türkiye Türkiye 		3.000.000[33]-5.500.000
Başkurtça Başkurdistan (resmî) Rusya Rusya 2 milyon-2.500.000
Çuvaşça Çuvaşistan Rusya Rusya 2 milyon-2.200.000
Karakalpakça Özbekistan (bölgesel resmî dil)
Kazakistan
Türkmenistan 		500 bin
Sahaca (Yakutça) Yakutistan Rusya Rusya 500 bin
Karaçay-Balkarca Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti
Kabardey-Balkarya 		Rusya Rusya
Rusya Rusya 		400 bin
Kumukça Dağıstan Cumhuriyeti Rusya Rusya 380 bin
Tuvaca Tuva Cumhuriyeti(resmî) Rusya Rusya 310,5 bin[34]
Kırım Tatarcası Kırım Özerk Cumhuriyeti Ukrayna Ukrayna 280 bin
Gagavuzca Gagavuzya Moldova Moldova 300 bin
Altayca Altay Cumhuriyeti Rusya Rusya 70 bin

Köken bilimi

Türk sözcüğü Çin kaynaklarında M.Ö. 3. yüzyılda geçmektedir. Çin yıllıklarında Ting-ling (丁零 Pinyin: dīng líng, 丁霊, dīng líng), T’ieh-lê (鉄勒 tiě lè), T’u-cüeh, 敕勒, (chì lè) şeklinde değişik biçimlerle ifade edilmiştir.[35] Türk adının bilim çevrelerince kabul edilen Avrupa'da ilk kullanımı ise MS 1. yüzyılda Pomponius Mela ve Plinius adlı Romalı tarihçilerce kaydedilmiştir. Azak bölgesinde yaşayan insanlar Turcae/Tyrcae adı ile kayda geçmiştir.[36][37][38][39][40][41][42] Türk adı 6. yüzyılda da resmi olarak Göktürk Kağanlığı'nda kullanılmıştır.[43][44] Orhun Abideleri'ndeki edebi dil ve Türk adının yoğun kullanımı da Türk sözcüğünün sözlü ve yazılı olarak daha önceden kullanıldığını gösterir.[45] Türk sözcüğü Orhun Yazıtlarında 𐱅𐰇𐰼𐰰 olarak geçer. 10. yüzyıla ait Uygur Türkçesi metinlerde Türk, "güç, kuvvet" anlamında kullanılmıştır.

Dil

Türk dillerinin resmî dil statüsüne sahip olduğu ülke ve bölgeler.
Türk dillerinin (   ) yeryüzündeki diğer dil ailelerinin arasındaki yeri.

Türkçe, Ural-Altay dil ailesinin Altay koluna üyedir. Türk dilleri birbirlerini anlayabilen şivelerden oluşan lehçelere ayrılır. En büyük grup Türkiye Türkçesi, Azerice ve Türkmenceyi içine alan Oğuz grubudur. Diğer gruplar, Uygur, Kıpçak, Ogur, Sibirya ve Argu gruplarıdır.

Türk dillerini konuşanların sayısı birbirini anlayabilen dillerden oluşan gruplara ayrıldığında böyle bir tablo ortaya çıkmaktadır.

Tarihçe

Türklerin,Göktürk devletinden önce en yaygın olduğu 5.yy dönemi.

Göktürklerden önce

Çinliler, ülkelerini kuzeyden ve batıdan saldıranlara karşı koruyabilmek için Çin Seddi'ni inşa ettiler.

Orta Asya'nın "Bozkır İmparatorlukları" içinde Türk halkları daima belirleyici bir rol oynadılar; çoğu zaman bu imparatorlukların kurucu ve yönetici zümresini oluşturdular. İnsan eliyle yapılmış en büyük yapı olan Çin Seddi, Çin'in yerleşik uygarlık alanlarını Türklerden korumak için MÖ 2. yüzyılda inşa edildi.

Orta Asya'da kurulan Türk uygarlıklarının tarihi en azından Orta Taş Çağına kadar dayanmaktadır. Bilinen bu uygarlıklardan en eskisi olan Anav Uygarlığı MÖ 10.000 yıllarına kadar uzanmaktadır.[46] Anav kültür bölgesindeki insanlar yerleşik olup, dokumacılık, toprak ve bakır işlemeciliği ile uğraşmış; koyun, keçi, sığır ve deve beslemişler ayrıca tarım da yapmışlardır.[47] Diğer Orta Asya Türk Uygarlıkları ortaya çıkışlarına göre sırasıyla Afanesevo, Kelteminar, Andronovo, Karasuk ve Tagar kültür bölgeleridir.

MÖ 1050'de Türkistan'dan Çin'e göç eden Türkler bu bölgede Çu Devleti'ni kurmuşlardır. Bu devlet oldukça uzun ömürlü olmuş, Çin'i uzun süre yönetmiştir. Çu Devleti Çin'e yeni bir yönetim sistemi ve yeni inançlar getirmiştir.[47] Çu Devleti'nin ardından 4. yüzyılda Çin'de yeni bir Türk devleti olarak Vey kurulmuştur. Fakat bu devlet Çu'nun aksine uzun ömürlü olmamıştır.

Orta Asya ve Karadeniz civarında devlet kuran Türkler arasında en köklüleri İskitler veya diğer adıyla Sakalar ve Kimmerler olmuştur. Daha çok Doğu Karadeniz ve Kırım civarlarında hüküm süren Kimmerler, MÖ 20. Yüzyılda Kırım, Kafkaslar ve Doğu Karadeniz coğrafyasında ortaya çıkmış, MÖ 800’lerde yine kendileri gibi bir Türk Kavmi olan İskitlerin Kafkaslardan gelmeye başlamasıyla bölgedeki hâkimiyetlerini kaybederek Doğu Anadolu ve Güney Karadeniz hattına çekilmek zorunda kalmış, bu bölgede yaşayan Lidyalılar, Asurlar ve Urartular arasında sıkışarak zayıflamış ve MÖ 700’lerde bölgedeki üstünlüğünü kaybederek iki kol halinde Balkanlar ve Hazar Denizi bölgelerine göç ederek bölge halklarının içerisine karışmışlardır. Kimmerleri göçe zorlayan İskitler ise Orta Asya merkezli büyük bir imparatorluk kurmuşlardır. Savaşçı bir topluluk olan ve Kafkasya üzerinden Anadolu'ya seferler yapan İskitler Urartu Devleti'ni yıkmışlar, Suriye'yi ele geçirerek Mısır'a kadar ilerlemişlerdir. İskit-Pers ve İskit-Makedon savaşları birçok destana konu olmuştur. Genelde konargöçer yaşayan ve hayvancılıkla meşgul olan İskitler çadır şekline getirilmiş arabalar içinde yaşamışlardır. At üzerinde ok salmakla ünlenmişlerdir. İskit kurganlarında çıkan eserler onların uygarlıkta ileri olduklarını göstermiştir. Bozkırın Kuyumcuları olarak nam salan İskitler altın ve gümüş işçiliğinde ustaydılar. İskitlerin uzun ömürlü imparatorluğunu yıkan yine Orta Asya kökenli bir Türk topluluğu olan Sarmatlardır. Bunların haricinde bu dönemde Orta Asya-Karadeniz'de Tauriler, Arimasplar ve Massagetler bilinen Türk toplulukları arasındadır.

Ardından Orta Asya'da İskitlerin devamı olan Asya Hun İmparatorluğu Teoman tarafından kurulmuştur. Bu imparatorluğu Türk boyları kurmuş, yönetmiş; Türk kültürü devlete şeklini vermiştir.[48] Asya Hunlarının en önemli hükümdarı olan Mete Han, Turanlı uluslardan olan Tunguzları ve Türk olan Yüeçileri tamamen itaat altına almış ve Çin'i baskı altına alan bir politika izlemiştir. Çin seddi bu dönemde Türklerden korunabilmek amacıyla yapılmıştır. Chicago Üniversitesi bünyesinde 2003'te yapılan bir araştırmada, Moğolistan'da Egyin Gol'de bulunan Asya Hunları dönemine ait insan kalıntılarıyla Anadolu'da Türklerden alınan genetik verilerin birbiriyle uyuştuğu tespit edilmiştir.[49]

Asya Hun İmparatorluğu'nun yıkılmasından birkaç yüzyıl sonra Hunların bir bölümü daha batıya göç etmiş burada Avrupa merkezli bir devlet kurmuşlardır. Kama Tarkan, bölgedeki Hun topluluklarını yönetimi altında toplayarak 352 yılında Avrupa Hun İmparatorluğunu resmen kurmuş ve yönetimi 370 yılına kadar elinde bulundurarak Hazar ve çevresinde önemli bir güç haline gelerek hakimiyet alanını batıya doğru ilerletmiştir. Geçen 18 yıl, Hazar bölgesinde yaşayan Hun Türklerinin teşkilatlanmasını ve Devlet düzeninde ilerlemesini sağlamıştır. Kama Tarkan'ın ölümüyle yönetime geçen Balamir batıya doğru ilerlemeye başlamış ve Hunlar gibi batıya yönelen Türk halklarından biri olan Alanların ülkesini ele geçirmiştir. Balamir, İdil nehrini geçerek bu bölgede bulunan Gotlara baskı kurmaya başlamıştır. Gotlarla İlk savaş 375 yılında gerçekleşmiştir. Savaşı kazanan Balamir, Gotları Avrupa'nın içlerine, Roma'ya doğru ilerlemelerini sağlamıştır. Kavimler Göçü olarak tarihe geçen süreç bu savaşla başlamıştır. Balamir döneminde Hunlar, hakimiyet alanlarını genişleterek Avrupa içlerine doğru ilerlemişlerdir. Alipbi’nin ölümüyle tahta geçen Uldız ise Karpat dağlarını aşarak bugünkü Macaristan'a kadar ulaşmıştır. Roma'nın ikiye bölünmesiyle Uldız, Trakya ve Balkanlar üzerine yürümüş ve aynı dönemde, bir diğer koldan da bugünkü Urfa ve Lübnan'a kadar hızla ilerleyip Akdeniz'e ulaşmıştır. Batı Roma ile iyi ilişkiler içerisinde olan Uldız, Doğu Roma'yla mücadele halinde olmuştur. Uldız, Doğu Romanın gönderdiği elçiye “Güneşin Battığı Yere Kadar Her Yeri Zaptedebilirim” diyerek meydan okuduğu tarih kaynaklarında geçmektedir. 434 yılında, Rua’nın ölümüyle yönetim, Rua’nın kardeşi Muncuk’un iki oğluna kalmıştır. Bleda ve kardeşi Attila, bu dönemde imparatorluğun yönetimine geçmiştir. Bu dönem boyunca genelde savaşları yöneten kişi olan Attila 445 yılında Bleda'nın ölmesiyle yönetimi tek başına eline almıştır. Attila’nın amacı, hem Doğu hem Batı Roma'yı egemenliği altına almaktı. Daha önce Doğu Roma üzerine yürünmüş ve baskı altına alınmıştı. Doğu Roma halen Hunlara vergi ödüyordu. Ancak Doğu Roma’nın Hunlar üzerindeki oyunları halen devam ediyordu. Rua'nın ölümünden hemen sonra Attila, Doğu Roma'nın üzerine yürüyüp savaşı kazanmış ve Margos antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşmayla vergi iki katına çıkarılmıştır. Doğu Roma, antlaşmayı imzalasa da antlaşmanın şartlarına uymamıştır. Bunun üzerine Attila, 441 yılında tekrar Doğu Roma’nın üzerine yürümüştür. Trakya'ya kadar ilerlemiş ve vergi üç katına çıkarılmıştır. Doğu Roma, yine antlaşmaya aykırı hareket ederek Hunlara bağlı kavimleri isyana teşvik etmiştir. Ticaret kurallarını çiğneyerek tüccarlarını Hun topraklarına göndermiştir. Attila, bu kez Doğu Roma'nın üzerine iki koldan saldırıya geçmiştir. Bir koldan Yunanistan'dan girerek Tselya’ya kadar ilerlemiştir. Diğer koldan Sofya, Lüleburgaz, Flibe şehirlerini ele geçirmiştir. Bugünkü Büyük Çekmece yakınlarına kadar ulaşmıştır. Bu ilerleyişten sonra Doğu Roma tekrar barış istemiştir. Anatolyos antlaşması imzalanmış ve vergi üç katına çıkarılmıştır, savaş tazminatı ödetilmiş ve Tuna'nın güneyindeki bölge Doğu Roma askerlerinden arındırılmıştır. Attila, 451 yılında Batı Roma imparatorunun kızıyla evlenmiştir. Karısının çeyizi olarak Batı Roma topraklarının yarısını istemiştir. Bunun üzerine Batı Roma ve Hun İmparatorluğu büyük bir savaşa girmiştir. Attila ordularını, Batı Romanın asker deposu olarak görülen Galya’ya göndermiştir. Savaş daha sonuçlanmadan Batı Roma askerlerini geri çekip yenilgisini kabul etmiştir. Attila'nın amacı Doğu Roma'yı tamamen kendisine bağlamaktır. Kesin sonuç almak için 452 yılında bir sefer daha düzenlemiştir. Roma'nın artık karşı koyacak gücü yoktur. Attila, ordusuyla Alpleri aşarak Po ovasına inmiş ve İtalya'nın kuzey kentlerini ele geçirerek Roma önüne kadar ilerlemiştir. Papa II. Leo, Attila'nın huzuruna çıkarak Attila'nın Roma'ya zaten hakim olduğunu söyleyerek Hristiyanlığın merkezi olarak kabul edilen Roma’nın yıkılmamasını talep etmiştir. Bu dönemde bölgede Veba salgını sorunu vardır. Attila bu seferle Batı Roma'yı egemenliği altına almıştır. Bölgedeki Veba salgını nedeniyle daha fazla ilerlememiş ve vergiyi arttırarak geri dönmüştür. Attila, 453 yılında şüpheli bir şekilde öldürülmüştür. Bazı tarih kaynaklar Attila'nın karısı tarafından zehirlendiğini ifade ederken bazıları da hançerlenerek öldürüldüğünü belirtir.[50]

Göktürklerden sonra

Tanrı Dağlarında Bogda Shan ve T'ien-ch'ih (Fukang, Sanci Hui Özerk İli, Sincan Uygur Özerk Bölgesi)
Timur, Belh Kuşatması'nı komuta ediyor.
Kanuni Sultan Süleyman'ı Mohaç Savaşı'nı komuta ederken betimleyen bir Türk minyatürü.
Nadir Şah, Delhi'ye girerken.

Göktürk Kağanlığı'nu kuran Türk halkının köken efsanesine 8. yüzyıla ait olan Orhun Yazıtları'nda ve daha sonraki birçok kaynakta yer verilmiştir. Buna göre Türk halklarının anayurdu Altay dağları yakınında, Selenga ve Orhun ırmakları arasında bulunan Ötüken Ormanı idi. Bu yer Baykal Gölü'nin güney ucunun 250 km kadar güneyinde olup, günümüzde Moğolistan sınırları içinde bulunmaktadır.

Dilsel verilerden hareket eden bazı araştırmacılar Türk dillerinin nihai kökeninin daha kuzeyde, belki Baykal Gölü'nün kuzeyinde veya doğu Sibirya'da olabileceğini ileri sürmüşlerdir. (Türk dillerinde ılıman ve soğuk iklim ormanlarına ilişkin kelimeler bozkır kuşağına ilişkin kelimelerden daha eski ve daha zengindir.)

Göktürk Kağanlığı'nın 8. yüzyılda yıkılmasından sonra Uygurlar, bugünkü Moğolistan ve Batı Çin'i kapsayan güçlü bir imparatorluk kurdular. 10. yüzyılda Orta Asya'nın Batısında bir imparatorluk kuran Karahanlılar, Müslümanlığı benimseyen ilk Türk hanedanıydı. Yine 10. yüzyılda, Türk asıllı bir mamlûk olan Gazneli Mahmut, Afganistan'ın Gazne kentinde bir imparatorluk kurarak Hindistan'ın büyük bir bölümüne egemen oldu.

Orta Doğu'nun İslam ülkelerinde Türk halkları 8. yüzyıldan itibaren profesyonel paralı asker olarak önemli bir yer edinmişlerdi. 9. yüzyıl sonunda Abbasi İmparatorluğu'nun zayıflamasıyla mamlûkler Mısır, Bağdat ve İran'da bağımsız veya yarı bağımsız devletler kurdular.

1040 yılı dolayında, Oğuz boyuna mensup olan Selçuklular İran'ı ele geçirerek Büyük Selçukluları kurdular. 1071 yılında Selçuklular Bizans İmparatorluğu'nu ağır bir yenilgiye uğratarak, Anadolu, Suriye ve Kafkaslar'da çok sayıda Anadolu Beyliklerinin ortaya çıkmasına zemin hazırladılar. Ancak Türk halklarının kitle halinde Anadolu'ya yerleşmesi daha çok 13. yüzyılda, Moğol istilasından batıya kaçmalarıyla gerçekleşti.

13. yüzyıl sonunda Anadolu'da kurulan Türk devletlerinden biri olan Osmanlı Devleti, İslam dünyasının en güçlü imparatorluğu haline geldi. Balkan Yarımadası'nı fethetti; 16. yüzyılda bir yandan Viyana'ya dayandı ve diğer yandan Cezayir'i himaye altına aldı.

Sibir Hanlığı, parçalanmaya başlamış olan Altın Ordu'dan daha kuzeye göç eden Tatar Türkleri tarafından 15. yüzyılın ikinci yarısında kurulmuş bir devletti. Turan Hanlığı olarak da bilinen[51][52] Sibir Hanlığı, İslam'ı resmi din olarak kullanarak hüküm sürdüğü bölgedeki yerli Türklerin ve Ural halklarının da Müslümanlaşmasını sağlamıştı. Sibir Hanlığı, tarihten bu yana en kuzeydeki Müslüman devlettir ve 1598'de Rusya Çarlığı tarafından ortadan kaldırılmasına kadar varlığını sürdürmüştür.

Timurlu İmparatorluğu, 14. yüzyılın ikinci yarısında Timur tarafından kurulan, Özbekistan merkezli bir Türk devletiydi. Timurlu İmparatorluğu, Timur döneminde en güçlü zamanlarını yaşarken etrafındaki Türk-İslam devletlerini kendi bünyesine katarak Müslüman Türkleri büyük ölçüde birleştirmiş oldu. Timur Orta Asya'da büyük bir rönesans yapmış, zaten bilim dünyasının merkezi olan Özbekistan'da bilimin daha da ilerlemesini sağlamış ve bilim adamlarını bu bölgede toplamıştı. Ayrıca Timur Türkçeyi yüksek bir kültür dili haline getirerek dönemin en saygın dili haline gelmesini sağlamıştı.

Safevi Devleti, Azeri Türkü kökenliydi.[53][54][55] Safeviler Türkçe konuşuyordu[56][57] ve şahlar kendi anadilleri Türkçeyi kullanarak şiirler yazıyordu. Safeviler tüm İran ve çevresini yaklaşık iki yüzyıl boyunca egemenliği altında tuttu[58][59][60][61] ve hüküm süresi boyunca Onikici Şii İslam'ı yaşattı.[62] Safevilerin, Onikici Şii İslam'ı resmi din olarak kullanan ilk devlet olması, İslam tarihinin en önemli dönüm noktalarından biri oldu.

Babür İmparatorluğu, Hindistan'ı yöneten Türk devletlerinden biriydi. En güçlü dönemlerini yaşadığı 16. yüzyılın ilk yarısından 18. yüzyılın ilk yarısına kadar olan dönem arasında sınırları Özbekistan, Hindistan, Afganistan, Pakistan, Bangladeş ve dolay bölgeleri kapsıyordu. Babür Hanedanlığı, Çağatay Türklerinin önderi Babür tarafından kurulmuştu. Babür Şah'ın soyu Timur'a dayanıyordu, Babür Şah'ın annesinin soyu ise Cengiz Han'a dayanıyordu.[63][64] Babür İmparatorluğu, sınırları içerisinde Müslümanları ve Hinduları birleştirmiş[63][65][66][67] ama şeriat yönetiminden vazgeçmemişti.

Afşar İmparatorluğu, adını Oğuz Türklerinin Afşar boyundan alıyordu. Safevi komutanı olan Nadir Şah, 1736'da son Safevi hükümdarını devirerek imparatorluğunu kurdu ve hükümdarlığını ilan etti. Nadir Şah, Afşar boyunun Kırklu oymağına mensuptu.[68]

Demografi ve antropoloji

Türk halkları günümüzde Doğu Sibirya'dan Orta Asya'ya, Anadolu'dan, Balkanlar'a kadar geniş yayılım göstermektedir. Türk halklarının yoğun olarak yaşadığı başlıca ülkeler Doğu Türkistan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan, Türkiye, Azerbaycan ve İran'dır. Irak, Rusya, Balkanlar ve diğer çeşitli Avrupa ülkelerinde de ayrıca azınlık konumunda bulunan Türk kökenli halklar yaşamaktadır.

Bugün nüfusları yaklaşık 150-200 milyonu bulan[69] Türk halkları, etnik olarak yayılım sahaları içerisinde Doğu'ya gittikçe "mongoloid" (sarı), Batıya gittikçe de "europid" (beyaz) ırk özellikleri göstermektedir.[70] Türk halkları tarihte sıklıkla "beyaz" (europid) ırkın bir alt kolu olan ve "sarı" (mongoloid) ırkla karışmış ırkı tanımlamak için kullanılan[71][72] "Turanid" terimi ile anılmışlardır.[73]

Türk halklarının da içerisinde yer aldığı bilinen Orta Asya kültür çevrelerine (Afanasiyevo-(MÖ 2500-1700), Andronova-(MÖ 1700-1200), Okunevo-(MÖ 1000-), Karasuk-(MÖ 1300-800) v.b.) ait insan kalıntıları, bu bölgede en eski çağlardan beri bu iki farklı ırkın iç içe yaşadığını göstermektedir.[74][75]

Bilimsel görüşler

Türk halklarının dilleri, kültürleri ve tarihi ile meşgul olan bilim dalının adı Türkoloji'dir. Bu anlamda görüş bildiren Fransız tarihçi ve Türkolog Jean-Paul Roux Türklerle ilgili olarak:

"Türkler dışardan evlenme eğiliminde oldukları ve eşlerini Türk olmayanlar arasından seçtikleri, rastladıkları her kavimle kaynaştıkları, dilleri çok büyük bir çekim gücüne sahip olduğu ve pek çok topluluk da bu dili ve kültürü benimsediği için Türklerle ilgili karakteristik denilebilecek (..) herhangi bir özellik saptama olanağı kalmamıştır. (...) [76] Çünkü dünyada en çok yayılan ve gittikleri bölgelerdeki yerli halklarla en çok karışan millet Türkler'dir. Türklerle ilgili olarak kabul edilebilecek tek tanım dilbilimsel olandır. Türk; Türk diliyle konuşandır;" tarifinden sonra, "İnsanlık tarihinde baştan beri var olan bu millet;kendine özgü yasaları, ayırt edici özellikleri olan canlı bir organizma, çok çeşitli ögelerden oluşmuş; ancak matematiksel bir bütün oluşturmuş ve kesin ve net tanımla Türk adını almış, aynı kültürden olan,aynı dili konuşan insan topluluğudur; ifadesini kullanmıştır.[76].

Türkiye'deki Türk dillerinin dağılımı

Ad Asıl ve diğer adları Konuşan kişi Bölgeler Dil ailesi ya da grup ISO numarası
Azerice Azərbaycanca 550,000 (-) Bayburt, Kars, Iğdır, Van Erciş, Ural Altay Dil Ailesi / Türk dilleri ISO 639-3: azj (İngilizce)
Kazakça Қазақша-Qazaqşa 1,500 (+) Manisa İlinde Salihli, İstanbul ve Kayseri Ural Altay dil ailesi / Türk dilleri ISO 639-3: kaz (İngilizce)
Kırgızca Кыргызчa 3,123 (+) Van Ulupamir köyü, Malatya, İstanbul, Nevşehir Ural Altay dil ailesi ISO 639-3: kir (İngilizce)
Kırım Tatarcası Qırımtatarca / Kırım Türkçesi[77][78] bilinmiyor Ankara (Polatlı ilçesi Karakuyu ve Tırnaksız köyü),Eskişehir, Bursa, İzmir, İstanbul, Yozgat Ural Altay dil ailesi / Türk dilleri ISO 639-3: crh (İngilizce)
Nogayca Noğay tili 600,000 Konya-Ilgın ilçesi ve Şeker, Doğankaya, Akin, Kırkkuyu, Boğazören, Köstengil, Seyitahmetli, Mandıra köyleri Ural Altay dil ailesi / Türk dilleri -
Özbekçe O`zbekcha 3,000 Hatay, Gaziantep, Şanlıurfa Ural Altay dil ailesi / Türk dilleri ISO 639-3: uzs (İngilizce)
Tuvaca Тыва дыл 50 İstanbul, Trabzon, Edirne (Keşan), İzmir, Antalya Ural Altay dil ailesi / Türk dilleri -
Türkçe (Türkiye Türkçesi) 46.278.000 (1987) 61.693.065 (Türkiye'nin %85,54'ü) Tüm ülke Ural Altay dil ailesi / Türk dilleri ISO 639-3: tur (İngilizce)
Türkmence Türkmençe 1,400 Tokat Ural Altay dil ailesi ISO 639-3: tuk (İngilizce)
Uygurca ئۇيغۇرچه-Uyghurche 1,000 (-) Kayseri, Nevşehir Ural Altay dil ailesi / Türk dilleri ISO 639-3: uig (İngilizce)

Çağdaş cumhuriyetler

Devlet Tarih Notlar
Türkiye 1923-....
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti 1983-....
Azerbaycan 1991-....
Kazakistan 1991-.... Asıl yerleşim yeri Gürcistan olan ve başta Kazakistan olmak üzere Orta Asya ve Türkiye'ye yayılmış olan Ahıska Türklerinin kullandıkları gayriresmi bayrağı.
Kırgızistan 1991-....
Özbekistan 1991-....
    Türkmenistan 1991-....

    Çağdaş özerk cumhuriyetler

    Devlet Tarih Notlar
    Sincan Uygur Özerk Bölgesi 1955-....
    Altay 1991-....
    Balkar 1991-....
    Çuvaşistan 1991-....
    Dağıstan 1991-.... Halkın yaklaşık %25'ini Türki halklar olan Kumuklar, Azeriler ve Nogaylar teşkil eder. Kafkasya Avarları'nın kökeni tartışmalıdır.
    • Dağıstanda Nogayların kullandıkları gayriresmi bayrağı.
    • Dağıstanda Kumıkların kullandıkları gayriresmi bayrağı.
    Gagavuzya 1991-....
    Kırım Özerk Cumhuriyeti 1991-....
    Hakasya 1991-....
    Karaçay 1991-....
    Karakalpakistan 1991-....
    Nahçıvan 1991-.... Azerbaycan'ın bir bölgesidir.
    Tataristan 1991-.... Rusya'da bir bölgedir.
    Tuva 1991-....
    Yakutistan 1991-....

    Dinler

    Türk halklarının büyük birçoğunluğu 10. yüzyıldan itibaren İslam dinini kabul etmiştir. Ancak Gagavuzlar, Çuvaşlar ve Yakutlar gibi Hıristiyanlığın Ortodoks koluna mensup olan, Kırımçaklar ve Karaylar gibi Yahudilik dinine mensup olan, Tuvalar gibi Budizm dinine mensup olan ve Altaylar gibi geleneksel Gök-Tanrı veya Şamanizm inancını sürdüren Türk toplulukları da vardır.

    Dinsel tarih

    Türklerin dinî hayatını kısaca İslamiyet öncesi ve sonrası olmak üzere iki ana kısma ayırabiliriz. İslamiyet’i kabul etmeden önce monoteizm temeline dayanan Tengricilik dinine tabi olan bu Asya topluluğu, önce yönetici kesiminin, daha sonra da halk tabakasının Müslümanlığı kabul etmesiyle İslam'ı inanç dünyalarının merkezine yerleştirmişlerdir. Örneğin: Muhammed Peygamberin, Türkler hakkında "أتركوا الترك ما تركوكم" (Uturkû al-Turka ma tarakûkum) yani "Türkler size dokunmadıkça siz de onlara dokunmayın," dediği rivayet edilir.[79][80] Böylece Türklerin İslamiyetin koruyucusu olan bir millet haline geleceği yönündeki inanç bu Hadis-i Şerif'e dayanarak öne sürülür. Bu hadis bazı kaynaklarda "Habeşliler sizinle uğraşmadıkça siz de onlara uğraşmayınız. Ve Türkler size dokunmadıkça siz de Türkler’e dokunmayınız!" (دَعُوا الْحَبَشَةَ مَا وَدَعُوكُمْ ، وَاتْرُكُوا التُّرْكَ مَا تَرَكُوكُمْ) şeklinde yer alır.[81][82][83]

    Ancak buna karşın değişik kaynaklarda gerçek (sahih) olmadığı veya gerçekliği (sahihliği) kanıtlanamadığı halde Muhammed Peygamberin söylediği iddia edilen, Hadis olduğu öne sürülen pek çok söz bulunur. Örneğin Kaşgarlı Mahmud "Divânu Lügati't-Türk"te Türkleri öven pek çok hadise yer vermiştir. Ancak bunların neredeyse hiçbirisi hadis kaynaklarında yer almaz. Bunlardan bir tanesi şöyledir: "Türk dilini öğreniniz, çünkü onlar için uzun sürecek egemenlik vardır."[84] Bu cümleden önce şöyle bir açıklama bulunur: "And içerek söylüyorum, ben Buhara'nın, sözüne güvenilir imamlarından birinden ve başkaca Nişabur'lu bir imamdan işittim."[85][86] Ancak bu hadis güvenilir (hatta yeterince güvenilir bile olmayanlar dahil) hiçbir hadis kaynağında yer almaz, dolayısıyla sahih kabul edilemez.[87]

    Bunun dışında Orta Asya’da Şamanist geleneğin bazı yönlerini İslam ve Hıristiyanlıkla bir biçimde bağdaştırarak sürdüren toplumlar olduğu gibi, bir inanç sistemi olarak Kamlık (Türk-Moğol Şamanizm’i) dışında başka bir din kabul etmeyen topluluklar da -sayıları çok az da olsa- günümüzde dahi mevcuttur. Bu toplumların bugünkü uygulamaları bile geçmiş çağlardaki inançları hakkında pek çok kıymetli bilgiler içerir. Bunun dışında geçmiş dönem inançlarına ait pek çok uygulama ve anlayışın örtülü bir biçimde günümüzde varlığını sürdürdüğü de görülmektedir. Ancak istisnalar (mesela Gagavuzlarda Hıristiyanlık, Karaylarda Musevilik, Moğollarda Budizm, kimi Sibirya ve Altay boylarında Kamlık) dışında İslam Dini tüm Türk Dünyasının en önemli ortak paydalarından ve ortak değerlerinden birisidir. Türklerin devlet kurarak yayılmış oldukları alanların tamamında nüfusun en az yüzde 90’ı İslamiyet’i benimsemiş durumdadır. Dolayısıyla İslamiyet artık Türk Dünyası için halk kültürünün asli unsurlarını da içeren ve etkileyen bir öneme sahiptir.

    Tarihî Türk halkları ve boyları

    Günümüz Türk halkları

    Gagavuzlar
    Salarlar
    Tuva şaman
    Sibirya'da bir Tuva kızı
    Çin'de, Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin Hotan kentinde Uygur kızları
    Uygur bir kız

    Küçük Türk grupları

    Ayrıca bakınız

    Kaynakça

    1. ↑ "55 milyon kişi 'etnik olarak' Türk" (Türkçe). Milliyet gazetesi. 6 Haziran 2008. http://www.milliyet.com.tr/default.aspx?aType=SonDakika&Kategori=yasam&ArticleID=873452&Date=07.06.2008&ver=16. Erişim tarihi: 2009-04-26.
    2. ↑ (2.) Helen Chapin Metz, ed. Turkey: A Country Study. Washington: GPO for the Library of Congress, 1995. Turks.
    3. ↑ Turkish 70-75% (2008 tahmin) CIA World Fact Book. 72 milyon 561 bin 312 x %70
    4. 1 2 http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=azb
    5. ↑ http://www.petroleumworld.com/issues090506.htm petroleumworld.com
    6. ↑ http://www.unpo.org/content/view/7884/144/ Unrepresented Nations and Peoples Organization : Southern Azerbaijan
    7. ↑ "Uzbekistan". The World Factbook. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160709035649/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/uz.html. Erişim tarihi: 21 December 2014. "Population: 28,929,716 (July 2014 est.)" "Ethnic groups: Uzbek 80%, Russian 5.5%, Tajik 5%, Kazakh 3%, Karakalpak 2.5%, Tatar 1.5%, other 2.5% (1996 est.)" Assuming Uzbek, Kazakh, Karakalpak and Tartar are included as Turks, 80% + 3% + 2.5% + 1.5% = 87%. 87% of 28.9m = 25.2m
    8. ↑ "Kazakhstan". The World Factbook. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160709035641/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/kz.html. Erişim tarihi: 21 December 2014. "Population: 17,948,816 (July 2014 est.)" "Ethnic groups: Kazakh (Qazaq) 63.1%, Russian 23.7%, Uzbek 2.9%, Ukrainian 2.1%, Uighur 1.4%, Tatar 1.3%, German 1.1%, other 4.4% (2009 est.)" Assuming Kazakh, Uzbek, Uighur and Tatar are included as Turks, 63.1% + 2.9% + 1.4% + 1.3% = 68.7%. 68.7% of 17.9m = 12.3m
    9. ↑ "Azerbaijan". The World Factbook. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160709035525/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/aj.html. Erişim tarihi: 13 May 2014.
    10. ↑ "Afghanistan". The World Factbook. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160709035637/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/af.html. Erişim tarihi: 24 Aug 2015.
    11. ↑ "Iraqi Turkmen". UNREPRESENTED NATIONS AND PEOPLES ORGANIZATION. 20 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151220200437/http://unpo.org:80/members/7878. Erişim tarihi: 24 Aug 2015.
    12. ↑ "Iraq". The World Factbook. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160709035617/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/iz.html. Erişim tarihi: 13 May 2014.
    13. ↑ "SYRIAN TURKMENS: POLITICAL MOVEMENTS AND MILITARY STRUCTURE". ORSAM-MIDDLE EASTERN TURKMEN PROGRAMME. 12 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20131212125850/http://www.orsam.org.tr/en/enUploads/Article/Files/2013320_150ing.pdf. Erişim tarihi: 24 Aug 2015.
    14. ↑ "Conflict and Population: The Situation in Syria". World Youth Alliance. 11 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150411065859/http://www.wya.net/op-ed/conflict-and-population-the-situation-of-syria/. Erişim tarihi: 24 Aug 2015.
    15. ↑ "Tajikistan". The World Factbook. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160709035539/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gg.html. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2015.
    16. ↑ "Bulgaria". The World Factbook. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160709035539/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gg.html. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2015.
    17. ↑ "Resmi nüfus sayımı sonuçları açıklandı, Türklerin oranı yüzde 8,8". Zaman İnternational Newspapaer Bulgaria. 9 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140709031420/http://zaman.bg/bulgaristandaki-turk-nufusu-yuzde-88/. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2015.
    18. 1 2 "Georgia". The World Factbook. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160709035539/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gg.html. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2015.
    19. ↑ "Cyprus". The World Factbook. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160709035539/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gg.html. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2015.
    20. ↑ "Moldova". The World Factbook. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160709035539/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gg.html. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2015.
    21. ↑ "Greece". The World Factbook. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160709035539/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gg.html. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2015.
    22. ↑ "Mongolia". The World Factbook. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160709035539/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gg.html. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2015.
    23. ↑ "Macedonia". The World Factbook. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160709035539/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gg.html. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2015.
    24. 1 2 Kosova Nüfus ve Konut Sayımı 2011, “Usually resident population by mother tongue, sex and age”, s. 64. Kosova İstatistik Ajansı (İngilizce)
    25. ↑ M1
    26. ↑ Turkish Speaking Peoples, Joshua Project
    27. ↑ Uzbek, Northern Speaking Peoples, Joshua Project
    28. ↑ Uzbek, Southern, Joshua Project
    29. ↑ "Population by ethnic groups". The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan. 2014. Erişim tarihi: 12 December 2014.
    30. ↑ http://www.petroleumworld.com
    31. ↑ a b Unrepresented Nations and Peoples Organization : Southern Azerbaijan
    32. ↑ a b World Cultures
    33. ↑ Lars Johanson / Elisabetta Ragagnin, Central Asia and Mongolia IX Regional Overview, Sociolinguistics Vol. 3, No. 3, s. 1890
    34. ↑ 2013 yılı Tuva nüfusu http://tuvastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/tuvastat/resources/2a2fdf804147762caba2ef367ccd0f13/%D0%A7%D0%98%D0%A1%D0%9B%D0%95%D0%9D%D0%9D%D0%9E%D0%A1%D0%A2%D0%AC+%D0%9D%D0%90%D0%A1%D0%95%D0%9B%D0%95%D0%9D%D0%98%D0%AF.htm
    35. ↑ Prof. Dr. Tuncer Baykara, Türk, Türklük ve Türkler, s. 371-387, İstanbul, IQ yayınları.
    36. ↑ Sevan Nişanyan, Çağdaş Türkçenin Etimolojik Sözlüğü, İstanbul, 2009 ISBN : 9789752896369
    37. ↑ Abdulkadir İnan, Urartu yazıtında ve Romalı Plinius'un tarihinde «Türk Adı» var mı? Belleten, TTK, Cilt. XlI, S. 45, 1948, s. 277 - 278
    38. ↑ dile Ayda, Une Theorle Sur L'Orlglne Du Mot «Türk», «Türk» kelimesinin Menşei Hakkında Bir Nazariye, TTK, Belleten. Cilt. XL., No. 158, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Nisan 1976, s. 229 - 247
    39. ↑ Hamit Koşay, ldil - Ural bölgesindeki Türkler'In Menşei Hakkında, V. Türk Tarih Kongresi: 12-17 Nisan 1956, TTK. Basımevi. Ankara 1960. s. 232-243
    40. ↑ http://www.dmy.info/turk-adi-ne-anlama-gelir/
    41. ↑ Laszlo Rasonyi, Dünya'da Türklük, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları. Ayyıldız Matbaası, Ankara 1974
    42. ↑ Prof. Dr. Ercümend Kuran, Türk Adı ve Türklük Kavramı, Türk Kültürü Dergisi, Yıl, XV, S. 174, Nisan 1977. s. 18-20.
    43. ↑ aton.ttu.edu/pdf/Eski_Turk_Yazitlari_Part_1.pdf‎
    44. ↑ aton.ttu.edu/pdf/Eski_Turk_Yazitlari_Part_4.pdf‎
    45. ↑ eogrenme.anadolu.edu.tr/eKitap/EDB201U.pdf
    46. ↑ "However, the emergence of the Anav culture goes back as early as 4000 B. C.; and according to one argutment even as early as 9000- 1 0000 B.C." (Murat Ocak, The Turks: Early ages, Yeni Türkiye, 2002, p. ?)
    47. 1 2 Gezici, Aytekin (2013). Dünyaya Hükmeden Türk Devletleri. Ad. ISBN 978-605-47-56-07-0.
    48. ↑ Balaban, Ayhan. İskit, Hun ve Göktürklerde Sosyal ve Ekonomik Hayat. T.C. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eski Çağ Tarihi Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. 2006. URL:http://fef.kafkas.edu.tr/sosyb/tde/halk_bilimi/makaleler/kultur_med/kultur_med%20(20).pdf. Erişim tarihi: 11.12.2011. (Archived by WebCite® at http://www.webcitation.org/63rPeTJL1)
    49. ↑ Christine Keyser-Tracqui, Eric Crubézy , Horolma Pamzsav, Tibor Varga, Bertrand Ludes, "Population origins in Mongolia: Genetic structure analysis of ancient and modern DNA", American Journal of Physical Anthropology, 2006 Apr 4.
    50. ↑ http://www.turktarihim.com/Avrupa_Hun_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu.html
    51. ↑ John Smith, A System of Modern Geography: Or, the Natural and Political History of the Present State of the World vol.1 p.321.
    52. ↑ Tooke, William, A View of the Russian empire during the reign of Catharine the Second volume II p.60
    53. ↑ Tamara Sonn. A Brief History of Islam, Blackwell Publishing, 2004, p. 83, ISBN 1-4051-0900-9
    54. ↑ É. Á. Csató, B. Isaksson, C Jahani. Linguistic Convergence and Areal Diffusion: Case Studies from Iranian, Semitic and Turkic, Routledge, 2004, p. 228, ISBN 0-415-30804-6.
    55. ↑ "Peoples of Iran" Encyclopædia Iranica. RN Frye.
    56. ↑ Savory, Roger (2007). Iran Under the Safavids. Cambridge University Press. s. 213. ISBN 978-0-521-04251-2. https://books.google.com/books?id=v4Yr4foWFFgC&pg=PA213. "qizilbash normally spoke Azari brand of Turkish at court"
    57. ↑ E. Yarshater, "Iran", . Encyclopædia Iranica. "for all practical purposes they were Turkish-speaking and Turkic."
    58. ↑ Helen Chapin Metz. Iran, a Country study. 1989. University of Michigan, p. 313.
    59. ↑ Emory C. Bogle. Islam: Origin and Belief. University of Texas Press. 1989, p. 145.
    60. ↑ Stanford Jay Shaw. History of the Ottoman Empire. Cambridge University Press. 1977, p. 77.
    61. ↑ Andrew J. Newman, Safavid Iran: Rebirth of a Persian Empire, IB Tauris (March 30, 2006).
    62. ↑ RM Savory, Safavids, Encyclopedia of Islam, 2nd ed.
    63. 1 2 Encyclopædia Britannica Article:Mughal Dynasty
    64. ↑ Encyclopædia Britannica Article:Babur
    65. ↑ "the Mughal dynasty". 29 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160129224940/http://www.pbs.org:80/treasuresoftheworld/taj_mahal/tlevel_1/t1_mughal.html. Erişim tarihi: 18 March 2015.
    66. ↑ "Kamat's Potpourri". 16 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160816130658/http://www.kamat.com/kalranga/mogul/. Erişim tarihi: 18 March 2015.
    67. ↑ Babur: Encyclopædia Britannica Article
    68. ↑ Cambridge History of Iran Volume 7, pp.2–4
    69. ↑ Brigitte Moser, Michael Wilhelm Weithmann, Landeskunde Türkei: Geschichte, Gesellschaft und Kultur, Buske Publishing, 2008, p.173
    70. ↑ Golden, "Türk halkları tarihine giriş."
    71. ↑ Racial and cultural minorities: an analysis of prejudice and discrimination, Environment, development, and public policy, George Eaton Simpson, John Milton Yinger, Springer, 1985, ISBN 0-306-41777-4, p.32.
    72. ↑ American anthropologist, American Anthropological Association, Anthropological Society of Washington (Washington, D.C,), 1984 v. 86, nos. 3-4, p. 741.
    73. ↑ Eickstedt, Rassenkunde und Rassengeschichte der Menschheit, 1934, pp. 169-174. In: Maksim Grigorʹevich Levin, Ethnic origins of the peoples of northeastern Asia, Arctic Institute of North America by University of Toronto Press, 1963, p.31.
    74. ↑ Ögel,İslamiyetten önce Türk kültür tarihi s.5-7
    75. ↑ Karatay, İran ile Turan s.29
    76. 1 2 Jean Paul Roux, çev.: Aykut Kazancıgil, Lale Arslan-Özcan, Türklerin Tarihi: Pasifik'ten Akdeniz'e 2000 Yıl, Kabalcı Yayınevi, Şubat 2007, ISBN 9759970910, Sayfa 29
    77. ↑ Documentation for ISO 639 identifier: crh
    78. ↑ Crimean Turkish
    79. ↑ El-Cüveyni; Tarih-i Cihan-güşa, 1, s:11
    80. ↑ İmam Taberani (Mu’cem’ül-Kebir ve Mu’cem’ül Evsat)
    81. ↑ (Sünen-i Davud, IV.s:112)
    82. ↑ Câmi'u's-Sahîh, 3884
    83. ↑ Ebû Davud , Melâhim: 8.
    84. ↑ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt-1, Sayfa:3
    85. ↑ Divânu Lügati't-Türk, Kaşgarlı Mahmud, Trc. Besim Atalay, I, XVII, TDK Ankara
    86. ↑ Türklerin Araplarla Münasebetleri, Sami Baskın, ODÜ, Sosyal Bilimler Arastırmaları Dergisi
    87. ↑ KARAHANLI DÖNEMİ TÜRKÇESİNDE SÖZÜN ETKİLİ KULLANIMI, Ramazan Çakır, Mevlana Üniversitesi

    Dış bağlantılar

    Türk konuları
    Diller
    Halklar
    Siyasetler
    Kökenleri
    Yer
    Özerk bölgeler
    Araştırmalar
    Dinler
    Eski sporlar
    Kurumlar
    1 Tanınmayan veya sınırlı şekilde tanınan devlet.
    Tarihteki ve Günümüzdeki Türk halkları
    This article is issued from Vikipedi - version of the 1/8/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.